Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

178
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
Dastlabki resurslar
Barcha mojarolar har doim ham nizo darajasiga ko‘tari
-
lavermaydi. Bugungi kunda davlatlararo suv munosabatlariga 
xos bo‘lgan ziddiyatlarning potensialini bartaraf etishga qaratil
-
gan sa’y-harakatlar odatiy holdir. Xalqaro huquq sohasida ham 
birinchi navbatda yuzaga keladigan nizolarni hal qilishning sud
-
largacha bo‘lgan boshqa mavjud chora-tadbirlarini ko‘rib chi
-
qish odatiy talab hisoblanadi. Bugungi davrgacha bo‘lgan tarixda 
suv muammosi bo‘yicha yuzaga kelgan o‘zaro kelishmovchilik 
masalasi bo‘yicha davlatlar tomonidan Xalqaro Sudga murojaat 
qilingan holat faqat bir marta bo‘lgan. Amaliyotda Jahon, mintaqa 
va havza darajasidagi kelishuvlarni tahlil qilish suvga oid xalqa
-
ro kelishuvlarni muhokama qilishda asosiy omillar va nizomlar 
talablarini hisobga olishni belgilab beradi. Jumladan, hisobga 
olinishi lozim bo‘lgan omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
• muzokaralarni boshlash: tashkilotning tuzilishi, protses
-
sual qoidalar va muzokaralar madaniyati;
• manfaatlarni muvozanatlashtirish (yuqori oqim – quyi 
oqim, tarmoqlararo);
• imkoniyatlar oynalarini qidirish; huquqiy jihatdan maj
-
buriy va majburiy bo‘lmagan hujjatlar bilan munosabatlar;
• muzokaralar jarayonida texnologiya, tadqiqot va moni
-
toringning ahamiyati;
• tadbirlarni amalga oshirish va muvofiqlashtirish bo‘yicha 
muzokaralar;
• inson huquqlarining roli, shaffoflik va jamoatchilik 
ishtiroki;
• muzokaralar jarayonida boshqaruv va moliyaviy masala
-
larning roli; 
• qonun hujjatlarida va mamlakatlarning ma’muriy ama
-
liyotida suv huquqlari masalalarining rivojlanganlik darajasi. 

---

179
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
Nizoli masalalar yuzaga kelganda ularni hal etishda qonun va 
sud ishga kirishishidan avval ishtirok etadigan institutlarning 
salohiyati.
Har qanday masalada ham sud bilan bog‘liq jarayonlar 
ko‘pincha:
• ko‘p vaqt va mablag‘ talab qilishi;
• har doim ham tomonlarning xususiy ehtiyojlariga mos 
kelavermasligi;
• jamiyatning ayrim ehtiyojlariga har doim ham javob bera 
olmasligi;
• nizo uchun asos bo‘lgan asosiy masalalardan ko‘ra ko‘proq 
protsessual masalalarga e’tibor qaratishi;
• tomonlarning o‘rtasidagi kelgusida bo‘ladigan munosa
-
batlarga ham zarar yetkazib qo‘yishi, qabul qilingan qarorlarni 
amalga oshirish esa ayrim hollarda imkonsiz darajada bo‘lishi 
mumkin.
Aynan mana shu sabablarga ko‘ra ko‘plab mamlakatlar
-
da ichki suv ziddiyatlari yuzaga kelgan paytlarda institutlar, ja
-
moalar va tomonlar turli ziddiyatlarni hal qilish jarayonlarini 
qo‘llab-quvvatlash uchun sud variantidan ko‘ra ko‘proq muqo
-
bil yo‘llardan foydalanishga harakat qiladilar. Bu yo‘llar muzo
-
karalar, vositachilik va nizolarni hal etish yo‘llari kabi konsen
-
susni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. O‘nlab yillar davomida o‘z 
manfaatlariga daxldor qarorlar qabul qilishda ishtirok etmagan 
jamoatchilik ham endilikda faol bo‘lib, jarayonda ishtirok etib, 
muhim rol o‘ynamoqda. 

---

180
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
Hakamlik sudlari
Himoya qilish. Dalillar topish 
/so‘rovnomalar
Yaxshi idoralar vositachiligi
Muzokaralar. Maslahatlashuvlar