Ўзбекистоп Республикасида хизмат кўрсатган фан арбоби

ЧИСВДИр.

---

Ушбу модца 
2
-қисмининг объектив томони хизматда фойдала­
ниш учун ишониб топширилган қурол, ўқ-дори, ҳаракат қилиш 
воситалари, техника таъминоти буюмларини сақлаш қоидаларини 
бузиш натижасида йўқотиш ёки шцдан чиқэршцца ифодаланади.
295-модда 
2
-қисмида кўзда тутилган жиноятнинг предмети фа- 
қат хизматда фойдаланиш учун ишониб топширилган курол, ўҳ- 
дори, ҳаракат қилиш воситалари, техника таъминоти буюмлари 
бўлиши мумкин.
Ишониб топширилган деганда, қурол ҳарбий хизматчига жан­
говар аслаҳа-анжомларшшг фойдаланиши учун белгиланган тар­
тибда берилганлиги тушунилади.
Хизматда фойдаланиш учун ишониб топширилган курол, ўқ-дори, 
ҳаракат қилиш воситалари, техника таъминоти буюмларини йўқо- 
тиш деганда, сақлаш қоидаларини бузиш натижасида хэрбий хизмат­
чини бу предметларнинг йўқрлгани учун жиноий жавобгарликка тор­
тиш учун сақлашнинг қайси қоидаси бузилганини аниқлаш шарт, бу 
мазкур жиноят таркибининг зарурий белгиси ҳисобланади.
Сақлаш қоидаларини бузиш ва бу предметларнинг йўқолиши 
ўртасидаги сабабий боғланишнинг мавжудлиги ҳам жиноятнинг 
зарурий белгисидир.
Йўқотиш ҳарбий хизматчининг ихтиёридан ташқари содир була­
ди: предмет йўқолади, эсцан чиқиб қолдирилади, ўғриланади ва 
ҳокаэо.
Кўрсатилган предметлар ҳэрбий хизматчининг ихгиёрииан чивдан 
пайщан хдрбий мулкни йўқслиш жинояти тугаллашан ҳисобланади.
Ишдан чиқариш деб, санаб ўгилган буюмларни кўзланган мак­
садда фойдаланиш учун тўла ёки қисман яроқсиз ҳолатга келти- 
ришга айпиади
Санаб ўгилган буюмларшшг шцдан чиқарилиши улар тўла ёки 
қисман яроқсиз ҳолатга келтирилган пайгдан тугалланган жинояг 
ҳиеобланади.
Субъектив томондан кўрсатилган предметларни йўқотиш эҳги- 
ётсизлик туфайли содир қилинади. Ишдан чиқариш эса кэсддан 
ёки эҳгиётсизлик туфайли содир қилинади.
Шу модданинг 
2
-қисмида жавобгарлик белгиланган жиноят­
нинг субъекти қурол, ўқ-дори, ҳаракат қилиш воситалари, техни­
ка таъминоти буюмлари хизматда фойдаланиш учун ишониб топ­
ширилган ҳарбий хизматчи хисобланади.
Мазкур модданинг 
3
-қисмида жанговар вазиятда содир килин­
ган ҳарбий аслаҳа-анжомларни беҳуда сарфлаш, йўқотиш ёки иш-

---

дан чиқаршл, шунингдек хизматда фойдаланиш учун ишониб топ­
ширилган қурол-аслаҳа, ўқ-дорилар, ҳаракат воситалари, техник 
таъминот сақлаш қоидаларини бузиш оқибатида йўқотиш ёки иш­
дан чикдриш жиноий жавобгарлиги белгиланган.
2 -§ . Ҳарбий мулкни нобуд қилиш ёки 
унга ш икает етказиш 
(Ў зР Ж К 296-моддаси)
Жиноятнинг объекги Узбекистон Республикаси Қуролли Куч- 
ларида ўрнатилган ҳарбий мулкни сақлаш тартиб идир.
Ҳар қандай ҳарбий мулк жиноятнинг предмети булиши мум­
кин. Бу курол, ўқ-дорилар, ҳаракат воситалари, ҳарбий техника ва 
бошқа ҳар қандай ҳэрбий мулк бўлиши мумкин.
Объекги» томоадан жиноят қурол, ўқ-дори, ҳаракат қилиш 
воситалари, ҳарбий техника ёки бошқа ҳарбий мулкни қасддан 
нобуд қилиш ёки унга шикает етказшцда ифодаланади.
Кўрсатилган мулкни нобуд қилиш деганда, уни мақсадга муво- 
фиқ фойдаланиш учун тўла ёки қисман яроқсиз ҳолатга келти- 
ришни тушуниш лозим.
Шикает етказилганида, ҳали уни тиклаш ва кўзда тутилган 
мақсадда фойдаланиш имкони бор булади.
Нобуд кдлиш ёки шикает етказиш усуллари турлича (ёқиб юбо­
риш, портлатиш, чўкгириш ва ҳоказо) бўлиши мумкин, аммо 
бунинг жиноятни квалификация кдлшцда аҳамияти йўқ.
Жиноят моддий таркибли бўлиб, ҳарбий мулк нобуд кдлинган 
ёки шикастланган пайгдан тугалланган ҳисобланади.
Субъектив томондан жиноят факэт қасддан содир этилади. Жи­
ноятни содир кдлиш мотив ва мақсади уни квалификация кдлиш 
учун аҳамиягга эга эмас.
Жинояпшнг субъекта ҳэр кэндай ҳарбий хизматчи булиши мумкин.
Мазкур модданинг 2-кдсмида ҳэрбий мулкни нобуд кдлиш ёки 
унга шикает етказиш огар окдбатларга олиб келган ҳоллар учун 
жиноий жавобгарлик кўзда тутилган.
Огар оқнбатлар деганда, эҳгиётсизлик окдбатида оғир тан жа- 
роҳати етказиш, одам ўлиши, қурбонлар булиши, кўп сонли ҳар- 
бий техниканинг нобуд бўлиши ёки шикастланиши ва бошқалар 
тушунилади.
Ушбу модданинг 3-қисмида юқоридаги кдлмиш жанговар ва­
зиятда содир этилганлиги учун жиноий жавобгарлик белгиланган.
495

---

3-§ . Атрофдагилар учун катта хавф манбан булган 
қурол-яроғ, шунингдек модца ва буюмлар билан 
муомалада бўлиш қоидаларини бузиш 
(Ў зР Ж К 297-моддаси)
Жиноятнинг объекти жамоат хавфеизлиги, атрофдагилар учун 
катга хавф манбаи бўлган қурол-яроғ ва бошқа предметлар билан 
муомалада бўлиш қоидаларидир.
Жиноятнинг предмета атрофдагилар учун катта хавф манбаи 
булган қурол-яроғлар, ўқ-дорилар, портловчи, радиоакгив ва бошқа 
моддалар ҳамда предметлар ҳисобланади. Масалан, тез аланга ола­
диган модцалар, пиротехник маҳсулотлар, кимёвий ва заҳарли 
моддалар ва ҳоказолар шулар жумласидандир.
Объектив томондан жинояг атрофдагилар учун катга хавф ман­
баи бўлган қурол-яроғ, ўқ-дорилар, портловчи, радиоакгив ёки 
бошқа моддалар ва предметлар билан муомалада бўлиш қоидалари- 
ни бузишнинг баданга ўртача огир шикает етказилишига олиб ке­
лишида ифодаланади.
Ушбу модда бланкет диспозицияли бўлиб, шахсни шу модца 
бўйича жиноий жавобгарликка тортиш учун хрр бир алоҳида ҳолахда 
кўрсатилган предметлар билан муомалада булишнинг қайси қоидаси 
ёки қоиданинг қайси банди бузилганини аниқдаш зарур. Бу қоида- 
лар ҳарбий уставларда, инструкцияларда (йўриқномалар)да, қўллан- 
маларда, буйрукдарда белгиланган.
Жиноят модций таркибли ҳисобланади. Жинояг баданга ўртача 
огир шикает етказиш тартибидаги оқибат юзага келганидан бош­
лаб тугалланган ҳисобланади.
Жиноятнинг зарурий белгиси атрофдагилар учун катта хавф 
манбаи бўлган қурол-яроғ, ўқ-дорилар, портловчи, радиоакгив 
ёки бошқа модцалар ва предметлар билан муомалада бўлиш қоида- 
ларини бузиш натижасида баданга ўртача огир шикает еткази­
лиши ўртасидаги сабабий богланишнинг мавжуд эканлиги хисоб­
ланади.
Субъектив томондан жиноят қасдцан ёки эҳгиётсизлик оқиба- 
тида содир этилади.
Жиноятнинг мотив ва мақсади уни квалификация қилишда 
аҳамиятга эга эмас.
Жнноятнинг субъекти ҳарбий хизматчи бўлшш мумкин.
Таҳлил қилаётган модданинг 2-қисмида жиноятнинг қуйидаги 
оғирлашгирувчи ҳолатлари:

---

1
) икки ёки ундан ортиқ шахснинг баданига ўртача оғир ши­
кает етказилиши;
2
) огир шикает етказилиши;
3) одамўлиши;
297-модда 3-қисмда шу кдлмиш:
1
) одамлар ўлимига;
2
) бошкэ оғир оғир оқибатларга сабаб бўлганлиги учун жавоб­
гарлик назарда тутилади.
Бошҳа огир оқибатлар, деганда экологик фалокатлар, одамлар­
нинг оммавий касалланиши ва ҳоказолар тушунилади.
4 -§ . Мапшналарнн бошқарнш ёки улардан 
фойдаланиш қондаларинн бузиш 
(Ў зР Ж К 298-моддасн)
Жиноятнинг объекги жамоат хавфеизлиги, жанговар, махсус ва 
транспорт машиналаридан фойдаланишнинг белгиланган тартиби, 
шунингдек одамларнинг ҳаёти ва соғлиғидир.
Жиноятнинг предмети жанговар, махсус ва транспорт машина- 
ларидир.
Объектив томондан жиноят жанговар, махсус ва транспорт ма- 
шиналарини бопщариш ёки улардан фойдаланиш қоидаларининг 
бузилиши баданга ўртача оғир ёки оғир шикает етказишга сабаб 
бўлишида ифодаланади.
Жанговар машина — ўзи юрадиган, душманнинг тирик нишон- 
лари ва жанговар техникасини нобуд қилишга мўлжалланган (танк- 
лар, пиёдаларнинг жанговар машиналари, ўзи юрар артиллерия 
қурилмалари, зирҳли транспортерлар ва ҳоказо) машиналардир.
Махсус машиналар — махсус асбоб-уекуналар билан қуроллан- 
ган ва хэрбий хизматнинг бошкэ вазифаларини: муҳандислик, меъ- 
морлик, таъмирлаш ва ҳоказоларни амалга оширишга мўлжаллан- 
ган машиналардир.
гГранспорт машинаси — одамларни, қурол-аслаҳаларни. юкларни 
ва бошқа ҳарбий мулкларни олиб юришга мўлжалланган машинадир.
Мазкур модда ҳэм бланкет диспозициялидир. Шахсни жиноий 
жавобгарликка тортиш учун машиналарни бошҳариш ёки улардан 
фойдаланиш қоидаларининг қайси банди бузилганини аниқлаш 
зарур ва бу қоидабузарлик билан баданга ўргача оғир ёки огар 
шикает етказилганлига ўртасидаги сабабий боғланишни ҳам аник­
лаш лозим.