Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

 
3-mavzu Mineral va tog‟ jinslarini payudo bo‟lishi
 
Yer qobig‘ida, gidrosferada, Atmosferada bo‘lib turadigan xilma - xil fizika - ximiyaviy 
jarayonlar tufayli vujudga kelgan tabiiy ximiyaviy birikmalar yoki sof elementlar 
Minerallar 
deb ataladi. Minerallar tabiatda qattiq, suyuq va gaz holatda uchraydi. Hozirgi davrga kelib 
tabiatda Minerallar ning 3000 dan ko‘proq xili uchraydi. Lekin tabiatdagi tog‘ jinslari tarkibida 
hamma Minerallar ham uchrayvYermaydi. Tog‘ jinslari tarkibiga kiruvchi Minerallar ni jins 
tashkil etuvchi Minerallar deb ataladi. Tabiatda ko‘pchilik Minerallar litosferada tarqalgan 
qattiq tog‘ jinslarini tashkil qiladi. Kvarts, dala shpati, slyuda, kalg‘tsit, shular jumlasidandir. 
Suv, neft va tabiatda juda ko‘p uchraydigan sof simob kabi tabiiy suyuq moddalar ham 
Minerallar qatoriga kiradi. Nihoyat vulqonli rayonlarda Yerning yoriqlaridan chiqadigan 
tabiiy gazlar, masalan, karbonat angidrid, Sulfat angidrid va boshqalarni ham mineral deb 
atash mumkin. 
Tog‘ jinsi hosil qiluvchi Minerallar ni paydo bo‘lishi, belgilarini, tarkib va xossalarini 
bilmasdan turib, tog‘ jinslarini o‘rganib bo‘lmaydi
. 
3.1. Minerallar ning hosil bo‟lishi, tuzilishi. 
 
Yer qobig‘ida 7000dan ko‘proq mineral turi uchraydi, ammo ularning ko‘pchiligi 
kamyob bo‘lib. atigi yuzga yaqin mineral ko‘plab uchrab, ular asosiy tog‘ jinslarini tashkil 
etadi. Bu Minerallar ni jins tashkil etuvchi Minerallar deb ataladi. 
Minerallar turli geologik jarayonlar natijasida vujudga keladi. Minerallar ni tabiatda 
hosil bo‘lish sharoiti turlichadir. Taxminan bu sharoitlarni 3 jarayonga ajratish mumkin; 
endogen, ekzogen va metamorfik. 
 
Endogen jarayon – Yerning
ichki kuchlariga bog‘liq bo‘lib, uning qag‘rida rY beradi. 
Minerallar silikatli suyuq-qaynoq Eritmalar - magmalardan hosil bo‘ladi. Magma haroratning 
sovishi bilan qotib, kristallanadi. SHu yo‘llar bilan kvarts, turli silikatlar va boshqa mineralli 
tuzilmalar hosil bo‘ladi. Ushbu jarayonga xoslik- yuqori harorat va bosimdir