Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

 
3.2. Minerallar ning fizika
viy 
xossalari va ularning klassifikatsiyasi.
Minerallar ning asosiy fizikaviy xossalari qattiqligi, zichligi, birikkanligi, sinishi, 
yaltiroqligi, rangidir. Ular Minerallar ning ximiyaviy tarkibi va kristal panjaralarning 
tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. 
Qattiqligi
.
Minerallar ning qattiqligi unga biror qattiqrok bo‘lgan moddaning botib 
kirishiga qarshiligi tushunilib, qattiqligi ma‘lum bo‘lgan mineral yoki predmet bilan 
tirnalib aniqlanadi. Minerallar ning qattiqligini Moos shkalasi bo‘yicha aniqlanib, unda 
qattiqligi 1 dan 10 gacha bo‘lgan Minerallar qattiqlik navbati bilan joylashgandir. 
2.3-расм. Симметрия текис-
ликлари ва маркази 

---

37 
№ 
Minerallar
Moos qattiqlik 
shkalasi 
Qattiqlik 
miqdori 
kg/cm
2
Quyidagilar 
ishlatib 
aniqlanadi. 
Minerallar - 
ning qattiq- 
lik gruppasi 
1. 
Talg‘k 
1 
2,4 
Tirnoq bilan 
chiziladi 
Yumshoq 
2. 
Gips 
2 
36,0 
Pichoq bilan 
chiziladi 
O‘rtacha 
qattiq 
3. 
Kalg‘tsit 
3 
109 
Pichoq bilan 
chiziladi 
4. 
Flyuorit 
4 
189,0 
5. 
Apatit 
5 
536,0 
Pichoq bilan 
chiziladi 
6. 
Ortoklaz 
6 
796,7 
Oyna bilan 
tirnaladi 
Qattiq 
7. 
Kvarts 
7 
1120,0 
Oynani 
kesadi 
Juda 
qattiq 
8. 
Topaz 
8 
1427,0 
9. 
Korund 
9 
1660,0 
10. 
Olmos 
10 
2060,0 
Oynani 
kesadi 
Mineralni qattiqligini aniqlash uchun uni etalon - mineralning uchi bilan tirnab 
ko‘riladi. Agarda ustida iz tushib qolsa, demak tekshirilayotgan mineral, etalon 
mineralidan yumshoqroq ekan, agar iz qolmasa qattiqrok sanaladi. 
Qattiqliklari bo‘yicha Minerallar ni: yumshoq qattiqligi (2 gacha), o‘rtacha (5 
gacha), qattiq (5 - 8 gacha) va juda qattiq (8 dan katta) bo‘lishi mumkin. Eng qattiq 
mineral - olmosdir. Korund ham o‘z navbatida qattiqligi 9 ga teng bo‘lgan yagona 
mineraldir.