А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

 
 
6.13. Ипдаги нуқсонлар ва уларнинг таснифи
 
Йигириш жараѐнида нисбий даражада бир текис ип ҳосил 
бўлади. Аммо тўлиқ тебраниш диаметрини чиқариб ташлаш 
мумкин эмас. Шунинг учун биринчи навбатда ипнинг нормал 
нотекислиги ва унинг нуқсонлари орасидаги фарқни аниқ лаш 
зарур.
Ипнинг нуқсонлари - кейинги қайта ишлаш жараѐнида 
муаммоларни келтириб чиқариши ѐки тайѐр маҳсулотда дефект 
ҳосил қилиши мумкин.

---

297 
Ипни тозалаш деганда – нуқсонларни аниқлаш жараѐни ва 
уларни тозалаш тушунилади. Шунинг учун ип тозалагич қайта 
ўраш автоматининг муҳим қисмларидан бири ҳисобланади.
Ипдан нуқсонларни ажратиб олиб ташлаш қайта ўраш 
жараѐни бир қанча вақтга тўхтаб қолиши мумкин. Ўровчи ғалтак 
тўхтатиб қўйилгандан сўнг нуқсонлар олиб ташланади ва ип 
учлари яна бирлаштирилади. Бу эса ма ҳсулдорликни кескин 
камайишига олиб келади, натижада ҳар доим сифат ва 
маҳсулдорликни мосини топиш керак бўлади, яъни нуқсонлар 
миқдорининг максимал оралиғи ва маҳсулдорликни минимал 
пасайтириш имконияти бўйича иш жараѐнини тўхтаб қолишига, 
маҳсулотларни талаб даражасига жавоб бермаслигига олиб келади. 
Бундай мослашишга эришиш учун қуйидагиларга бўлинади:
-
Ипнинг рухсат этилган нуқсонлари, машинанинг фойдаланиш 
коэффициентини оширишда рухсат берилади; 
-
Ипнинг рухсат этилмаган нуқсонлари. Шакли ва ўлчамларига 
боғлиқ ҳолда нуқсонлар қуйидиги турлари билан фарқланади.
-
Ипнинг йўғонлиги (нормал, базавий) ўртачага нисбатан 
оғишига қараб фарқланади.
-
Йўғонлашиш ва ингичкаланиш йўғон ва ингичка диаметрлари 
қайси тарафга оғишидан қатъий назар, унинг кичиклашиши ѐки 
катталашиши тўғрисида айтиб ўтилади. 
Йўғонлашишлар қуйидагича таснифланади:
-
Ёнғоқчалар, яъни жуда калта ва йўғон нуқсонлар;
-
Қисқа йўонликлар, яъни чегараланган ўлчамдаги нуқсонлар 
(0,5 см. дан 10 см. гача), керакли ўлчамдаги йўғонликлар (базавий 
диаметрдан 1,8-3,8 марта кўп) бўлади. 
-
Узун нуқсонлар ва ипларни икки бўлакка бўлиниши, яъни 
маълум узунликдаги нуқсонлар (5-200 см), лекин унчалик катта 

---

298 
бўлмаган йўғонликлар (1,2-1,8 марта катталашган диаметр) бўлади 
(221-расм).
221-расм. Ип нуқсонлари