Matematika o‘qitish texnologiyasi va loyihalash

II BOB Fales teoremasi mavzusini axborot kommunikatsion 
texnologiyalari asosida loyihalash 
2.1. Fales teoremasi haqida tushuncha 

---

Fales teoremasi 
planimetriyaning teoremalaridan bo‘lib, u teorema parallel 
to‘g‘ri chiziqlar haqidadir.
• Agar ikki to‘g‘ri chiziqning birini ketma-ket o ‘zaro teng bir necha bo 
‘laklarga bo ‘lib, ulardan bir-biriga parallel bo‘lgan ikkinchi to‘g‘ri chiziqni 
kesib o‘tuvchi to‘g‘ri chiziqlar o‘tkazilsa, u holda bu to‘g‘ri chiziqlar ham 
ikkinchi to ‘g ‘ri chiziqni teng bo ‘laklarga bo ‘ladi. 
Agar, l||m||n bo’lsa, u holda b/b
1
=c/c
1 
ya’ni b/c = b
1
/c
1
Miletlik Fales (625-547 yillar e.a.). Miletlik Fales o’z zamonasidagi etti 
donishmandning biri bo’lgan. U shu etti donishmandning ichida etakchilik 
qilgan. Fales birinchilardan bo’lib tabiyot haqida fikr yuritgan. Quyosh 
tutilishi oy bilan to’silishi tufayli yuz berishini birinchi bo’lib Fales anglagan. 
Aylana diametri uni teng ikkiga bo’lishini isbotlab bergan. Fales Misr 
ehromlarining balandligini ularning soyasiga qarab o’lchagan. Uning quyidagi 
asarlari ma’lum: «Quyoshning harakati haqida», «Teng kuplik haqida». Uning 
zamondashlari «Falsafa Falesdan boshlanadi, u birinchilardan edi» der edilar. 
Falesning geometriya sohasidagi ishlari ham juda ko’p. SHulardan biri Fales 
teoremasi bo’lib u hozirgi kunda ham maktab o’quvchilariga o’qitiladi va bu 
teorema asosida planometriyaning ko’pgina qoidalari isbotlanadi.

---

Fales teoremasi. Agar burchak tomonlarini kesadigan parallel to’g’ri chiziqlar 
uning bir tomonidan teng kesmalar ajratsa, ikkinchi tomonidan ham teng 
kesmalar ajratadi 
ОВ
1
=
В
1
В
2
=
В
2
В
3
=
В
3
В
4
bo’ladi, ya’ni
ОА
1
=
А
1
А
2
=
А
2
А
3
=
А
3
А
4
rasm.a bo’ladi CHizma geometriya fanida kesmalar 
proeksiyalarini berilgan nisbatda bo’lish masalasini hal qilishda Fales 
teoremasidan foydalaniladi Masalan AV (A′ V′, A′′ V′′) kesmani 3:5 nisbatda 
bo’lish 
Rasm.2 
Rasm.1 
rasm.2 
Geometriyaga doir masalalarni echish nazariyasi va sistematik tushintirilishi 
qadimgi Gresiyada taraqiy qilgan. Geometrik yasashga doir masalalarni 
birinchi bo’lib Grek olimi Fales Miletskiy (624-547 e.a.) shug’ullangan. 
Falesning yasashga doir echgan birinchi masalalardan biri dengizdagi 
kemadan turib ko’rinmaydigan qirg’oqgacha bo’lgan masofani uchburchaklar 
yasash bilan aniqlash bo’lgan. SHuningdek u Misr piramidalarining 
balandligini ulardan erga tushgan soyasi yordamida aniqlagan. 
Ikki to'g'ri chiziqli segmentning o'lchovini taqqoslash uchun eng 
to'g'ri va ishlatilgan operatsiyalardan biri bu bo'linishdir. 
Yunonistonning Milet shahrida tug'ilgan Fales ushbu 
kontseptsiyadan foydalangan va matematikaning, aniqrog'i 

---

Geometriyaning rivojlanishiga katta hissa qo'shgan teoremani ishlab 
chiqqan. 
Xuddi shu birlikda ikkita segmentni olganda, u a deb 
nomlanadi