|
www.ziyouz.com kutubxonasi
30
Manbalar turli zamonlarda Qohirada bir necha Usmon Mushaflari bo‘lganligidan xabar
beradi. Tarixchilar Mushaflarning qanday qilib Misrga kelib qolganini bayon qiladilar va
ularning Usmon (r.a.) har xil yurtlarga yubortirgan Mushaflari ekanligini quvvatlaydilar.
Aziz o‘quvchi, ehtimol siz shunday muqaddas Mushafi sharif podshohlar xazinasidan
chiqarib, hadya qilib yuborilishiga ishonmassiz. Lekin, o‘sha paytda Oltin O’rda va Misr
mamlakatlari orasida mustahkam aloqa, chinakam do‘stlik o‘rnatish naqadar zarur edi,
chunki, o‘sha paytda qonxo‘r Helaku Misrdan o‘ch olish uchun va Islom yurtlarini yana
bir marta talon-taroj qilish uchun Rum bilan ittifoq tuzgan edi. Buning aksi o‘laroq,
Baraka xon Allohning hohishi bilan Islomga kirgan va unga nihoyatda muhabbat qo‘ygan
bo‘lib, Helakuga xavf solib turar edi. Shuning uchun u yuqorida zikr qilingan
qimmatbaho va qadrli hadyaga loyiq edi. Bu rivoyat mantiqqa to‘g‘ri keladi va undan
qalb taskin topadi.
Yuqorida shayx Murod Ramziy, ushbu mushaf Bosh Mushaf ham emas, har xil
o‘lkalarga yuborilgan Usmon Mushaflarining biri ham emas, degan Marjoniyning fikrini
rad etgani aytildi. Bunda u Abu Ubayd rivoyatiga qarshi chiqqan ulamolarning so‘zlarini
dalil qiladi. (3-rivoyatga qaralsin).
To‘rtinchi. Samarqand ulamolari, shu jumladan elchi Yahyo Xo‘ja Buxoriyning
Mushaf Amir Temur xazinasidan yoki kutubxonasidan chiqqan, degan bayonlari. Ikkinchi
rivoyatda Amir Temur uni Basradan olib Samarqandga keltirgan, deyiladi. Agar Amir
Temurning shon-shavkati, qudrati, uning tutgan mavqeini hisobga olsak, bu rivoyat ham
haqiqatga to‘g‘ri keladi. Chunki, Mushafi Usmoniydek oliy iftixor manbai Temurning
mulkidan chetda qolishi mumkin emas edi. O’sha ulamolarning e’tiroficha, bu Mushaf
Samarqandda to‘rt yuz yildan beri mavjud bo‘lgan.
Beshinchi. Xo‘ja Ahror valiy muridlari Sulton Boyazidni davolab, evaziga Usmoniylar
xazinasidagi Mushafni olib kelgan, degan rivoyat.
Oltinchi. Mushafni shayx Abu Bakr Qaffol Shoshiy Bag‘dod xalifalari xazinasidan olib
kelganligi haqidagi rivoyat. Bu rivoyatni shayx Muhammad qozi Shoshiy (Xo‘ja Ahrorning
xalifalaridan bo‘lib, Toshkent shahrining qozisi edilar. Qozilik ishlarini yuritib turgan
masjid hozir ham bor. Bir necha ahli ilm oilalar o‘zlarini u kishiga mansub deb
sanaydilar) o‘zlarining. «Silsilatul-Orifin» nomli kitoblarida keltirganlar. Taajjublanarli
joyi shuki, shayx Xo‘ja Ahrorning xalifalari bo‘lishliklariga va mazkur kitob Xo‘ja
Ahrorning manoqiblari to‘g‘risida bo‘lishiga qaramasdan, Mushafi Usmoniy to‘g‘risida gap
ketganda Xo‘ja Ahrorni zikr qilmaydilar, balki uni Imom Qaffol Kabiri Shoshiy olib
kelganlar, deydilar. Shayx Muhammad qozi, shuningdek, «Mushaf Imom Qaffol
zamonlarida Toshkentda mavjud edi. Xorazmshoh Toshkent shahrini xarob qilgan
kezlarda, u Abu Muso mahallasida saqlanar edi. Shundan keyin g‘oib bo‘lgan», deydilar.
Agar Mushaf qozi Muhammad zamonlarida mavjud bo‘lib, Xo‘ja Ahror uni Samarqandga
olib ketganlarida, qozi Muhammad buni Xo‘ja Ahrorning manoqiblari sifatida, albatta,
zikr qilgan bo‘lar edilar.
Menga Toshkent ulamolaridan Fozilxo‘ja domla janob muftiy Ziyouddinxonning
otalari, shayximiz, marhum Eshon Boboxon hazratlaridan shunday naql qildilar: “Hozirgi
kunda mazkur mahalla imom Qaffol Shoshiy maqbaralari yaqinidagi Qa’ni mahallasidur.
Mushaf shu mahallaning hozir mavjud bo‘lgan masjidida saqlangan”.
Yana ajablanarli narsa shuki, shayx Ali bin Husayn Koshifiy Xo‘ja Ahror manoqiblari
haqida katta bir kitob tasnif qilib, Mushafi Usmoniy haqida biror og‘iz gap aytmaganlar.
Vaholanki, Koshifiy u zotning xizmatlarida mulozim bo‘lib, shayxning holatlariga tegishli
har bir katta-yu kichik voqealarni sanab o‘tganlar. Mushafi Usmoniydek iftixorga bois
shunday ulug‘ mulkni aytmay o‘tishlari ehtimoldan nihoyatda uzoq.
Bunday ulug‘ meros u kishiga va Xo‘ja Ahrorning boshqa yaqinlariga maxfiy bo‘lishi
Toshkentdagi Usmon Mushafining tarixi. Shayx Ismoil Maxdum
Do'stlaringiz bilan baham: |
