Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат педагогика

Афферент мотор афазия. 
Афферент мотор афазия, марказий ёки Роланда эгатидан орқада 
жойлашган, бош мия пўстлоғи постмарказий ва тепа бўлимларининг 
иккиламчи соҳалари зарарланиши натижасида келиб чиқиши. Постмарказий 
ва тепа бўлимларнинг иккиламчи соҳаси бирламчи соҳалар билан узвий 
боғлиқ. Улар учун (бирламчи соҳа) аниқ сомотопик қурилиш характерлидир. 
Қарама-қарши пастки томондан импульсларни олиб келувчи нерв толалари, 
бу соҳанинг юқори бўлимларига жойлашади, юқори томондан импульсларни 
олиб келувчи нерв толалари ўрта бўлимда, юз, лаб, тил, ҳалқумдан келувчи 
импульслар пастки постмарказий бўлимларга жойлашади. Бундай проекция 
геометрик тамойил бўйича қурилмай, балки функционал тамойил бўйича 
қурилгандир: у ёки бу фаол органнинг, периферик тактил- кинестетик 

---

113 
рецепторларининг у ёки бу соҳаси қанча кўп аҳамиятга эга бўлса, у ёки бу 
ҳаракат сигменти шунчалик кўп даражада эркинликка эга: бўғим, бармоқ 
панжалари, тил, лаблар ва ҳ.к., шунингдек, пўстлоқнинг сомотопик 
проекциясида унинг ваколатхонаси катта майдонга эга бўлади. Товуш 
артикуляциясида иштирок этувчи органларнинг сомотопик проекцияси, нутқ 
бўйича доминант чап яримшарда маълум миқдорда кўпроқ ифодаланган. 
Маълумки, ҳар бир нутқий товуш бир онлик уланиш ёки узилиш билан 
талаффуз қилинади. Демак, у ёки бу фонемани ҳосилқилишда симултан, 
мужассам иштирок этувчи иккиламчи майдонлар, бирламчи проекцион 
майдонлар билан боғлиқдир. Бироқ
м ва н
товушлари талаффузида лаб ва 
тилнинг туташ жойи 
б
ва 
п, д
ва 
т
товушларига қараганда камроқ 
таранглашади ва бу ҳар доим ҳам ҳисобга олинмайди. Жарангсиз 
к ват
фонемаларини талаффуз қилишда туташ жой бирмунча таранглашади, аммо 
бунда овоз бурмалари таранглашмаган ҳолатда бўлади. Фонемаларнинг 
бундай нозик дифференциал кинестетик белгиларини аниқлашдаги 
қийинчиликлар, афферент мотор афазияда қўпол аграфиялар, алекциялар, 
нутқни тушунишнинг бузилиши келиб чиқиши ҳолатларида тушунтирилади.