A niqlik param etrlari va e ta lo n m anbalarning a so siy X a to lik la r I

2.1-jadval
MateriaBar nomi
Sindirish
ko‘rsatkichlari, 
/ r
Yorug‘likning turli 
materiallardagi tezligi, 
km/sek
Vakuum
1,0
300 000
Havo
1,0003(1)
300 000
Suv
1,33
225 000
Kvars
1,46
205 000
Shisha
1,5
200 000
Olmos
2,5
120 000
Tashqi p la slik qoplam a
2.2. Optik tola turlari va ularning tavsiflari.
Bir modali va ko‘p modali optik tolalar. Pog‘onali,
gradiyentli va maxsus sindirish ko‘rsatkichIi optik tolalar
T o‘lqin uzunligiga nisbatan o ‘zak diametriga bog‘liq ravishda 
optik tolalar bir modali va ko‘p modaliga bo‘linadi. Bir modali 
optik tolalarda ko‘pincha o ‘zak diametri 7 — 10 mkm (2.3-a rasm), 
ko ‘p modali optik tolalarda esa 50 — 62,5 mkm (2.3-b rasm) bo‘ladi. 
Ikkala turda qobiq diametri 125 mkm ni tashkil etadi. Amaliyotda 
ko‘p modali va bir modali optik tola diametrlarining boshqa qiy- 
matlari ham mavjud. Bir modali optik toladan faqat bir m oda
46
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(yorug‘lik tashuvchi) uzatiladi. K o‘p modali optik toladan esa 
apertura burchagi doirasida tolaga turli burchaklar ostida kiritiladigan 
bir necha yuzlab ruxsat etilgan m odalarni b ir vaqtda uzatish 
mumkin. Barcha ruxsat etilgan modalar turli tarqalish yo‘nalishi 
va vaqtiga ega.
K o‘p modali optik tolalar sindirish ko‘rsatkichi ko‘rinishi bo‘yi- 
cha pog‘onali (2.4-a rasm ) va gradiyent (2.4-b rasm) [14] tolalarga 
bo'linadi.
Pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalar ikki 
muhit chegarasida sindirish ko‘rsatkichlarining keskin (pog‘ona 
ko‘rinishida) o ‘zgarishi 
(n^
dan 
n2
ga) bilan xarakterlanadi. Pog‘onali 
sindirish ko‘rsatkichli optik tolalar o ‘tkazish polosasini chegaralaydi, 
lekin gradiyent sindirish ko‘rsatkichli optik tolalarga nisbatan arzon 
hisoblanadi.
G radiyent sindirish ko ‘rsatkichli ko‘p m odali optik tolalar 
pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli tolalarga qaraganda ravon sindirish 
ko‘rsatkichi va modalararo dispersiyaning kamayishi bo'yicha yuqori 
texnik ko‘rsatkichlarga ega. Chunki gradiyent sindirish ko ‘rsatkichli 
optik tolada modalarning tarqalish tezligi (dispersiyasi) bir-biridan 
juda ham katta farq qilmaydi. Dispersiya impulslarning kengayib 
ketishi va uzatilayotgan signallarning buzilishiga olib keladi. Shuning 
uchun hozirda gradiyent sindirish ko‘rsatkichli ko‘p m odali optik 
tolalar keng tarqalgan.
Gradiyent sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalarning 
eng asosiy kamchiligi ularning qimmatliligi va ishlab chiqarishning 
murakkabligidir.
K o‘p modali optik tolalarda m odalararo dispersiya o ‘tkazish 
polosasi va aloqa masofasini chegaralaydi. Shuning uchun ko‘p 
modali optik tolalar, asosan, lokal tarm oqlarda va nisbatan past 
tezlikli raqamli TOAT signallarini uzatishda ishlatiladi.
Bir m odali optik to lalard an m agistral aloqa tarm o q larid a 
foydalaniladi. C hunki b ir m odali optik to lalard a m odalararo 
dispersiya yuzaga kelmaydi, shuning uchun signallar ko ‘p modali 
rejimga qaraganda kam buzilish bilan uzatiladi. Y a’ni, bir modali 
optik tolalardan foydalanish o ‘tkazish qobiliyatini oshiradi, lekin 
uzatuvchi qismda birm uncha qim m at b o ‘lgan lazer diodlardan 
foydalanish talab etiladi.
47
www.ziyouz.com kutubxonasi

---