(Romandan parcha)
„ A n tilo p a “ degan uch m achtali kem a Jan u biy okean g a
suzib ketdi.
K em a vrachi G u lliv er k em an in g orq a to m o n id a turib,
d u rb in bilan pristanga qaradi. U yerda uning xotini va ikki
bolasi: J o n n i degan o 'g 'li bilan Betti degan qizi qolgan
edi.
G u lliv er deng izd a k o ‘p sayohat qilgan. U sayohat qi-
lishni sevardi. M aktabda o ‘qib yurgan vaqtlaridayoq, o ta -
sidan kelgan pullarnin g h a m m asin i deyarli dengiz xaritala-
riga va chet m a m la k a tla r h aqida yozilgan kitoblarga sarf
qilardi.
U geografiya va m a te m a tik a fan larin i astoydil
o 'rg a n a rd i, chu n k i bu fanlar h a m m a d a n k o 'ra dengizchi
u c h u n zaru rd ir.
Otasi G ulliverni o ‘sha vaqtdagi lo n d o nlik m a sh h u r bir
vrachga o 'q ish g a bergan edi. G ulliver u n d a bir n ech a yil
o 'q id i. Lekin dengiz haqida o 'y lash in i q o 'y m ad i.
Vrachlik ishi unga q o ‘l kelib qoldi: o 'q is h n i ta m o m la -
gach, „ Q a ld ir g 'o c h “ degan kemaga vrachlik xizmatiga kirib,
shu k em ad a uch yarim yil yurdi. S o 'n g ra „ U m id b a x sh “
nomli katta kem ad a Sharqiy va G ‘arbiy H indistonga bir
n ech a m artalab sayohat qildi.
Dengiz safarida G ulliver hech q a c h o n zerikmasdi. U
kem adagi o 'z hujrasida uyidan olib ch iq q a n kitoblarini
o ‘qir, qirg'oqqa chiqqan mahallarida esa begona qabilalarning
tu rm u sh kechirishlarini to m o sh a qilar, u la m in g tili va urf-
odatlarini o 'r g a n a r edi. Safardan qaytishda u yo 'lda k o ‘rgan-
kechirgan hodisalarini mufassal yozib borardi.
G u lliv e r bu galgi d engiz say o h atig a c h iq ish d a h am
kattakon q o ‘yin daftarini yoniga solib oldi.
Bu d aftarnin g birinchi betida: „ 1 6 9 9 - yil 4 - mayda kema
bilan Bristoldan jo 'n a b k etd ik “ . deb yozilgan edi.
„A n tilo p a" Jan u b iy o k ean d a haftalab, oylab suzib yurdi.
huzurbaxsh esgan sh ab ad a G u lliv ern in g q u v o n ch ig a qu-
vonch q o ‘shdi. Xullas, sayohat ko 'n g ild ag id ek b o 'ld i.
Biroq k u n la rn in g b irid a k em a S h arq iy H in d is to n g a
o 'ta y o tg a n id a ju d a q attiq b o 'ro n g a uchradi. S ham ol va
to 'lq in la r kem ani qay to m o n g a surib ketayotgani m a 'lu n i
emasdi.
K em ada esa oziq -o v q at va suv tugay deb qolgan edi.
C h arch o q va ochlikdan o ‘n ikki matros o ‘ldi. Q olganlari-
ning ham tin k a -m a d o ri qurib bitdi. K em a to 'lq in d a qattiq
chayqalib, y o n g 'o q p o 'c h o g 'id a y o ‘ynardi. B o'ro n li q o ro n g 'i
kech alarn in g birida sham ol „ A n tilo p a “ ni suv tagidan chiqib
turgan katta qoyato sh to m o n g a surib ketdi. M atro slar bu
hodisani vaqt o 'tg a n d a n keyingina sezib qoldilar. Kema
qoyatosh qirralariga urilib, p a r c h a -p a r c h a b o i i b ketdi.
F a q a t G u lliv e r b ilan b e s h ta g in a m a tro s q a y iq c h a g a
tushib o m o n qoldi.
U lar shu yaqin o ra d a q u ru q lik borligini b ilard ilar.
s h u n in g u c h u n o 's h a yerga y etib o lis h n i k o 'z la d ila r .
T o 'lq in la r ustida harakat qilaverib, kuchlari o b d an quridi.
T o 'lq in la r esa to b o ra k u ch ay m oq d a edi, nihoyat, eng baland
b ir to 'lq in kelib, qayiq ch an i t o 'n t a r ib yubordi. G ulliverni
suv k o ‘mib ketdi.
U suv b e tig a c h i q q a n d a , y o n - v e r i d a h e c h k im n i
k o 'rm a d i. U ning b arch a h am ro h lari suvga c h o ‘kib ketgan
edi. Yolg'iz qolgan G ulliverni sham ol va to 'lq in q ayo q q ad ir
oqizib ketaverdi. U oyog'ini d a m -b a d a m pastga uzatib, suv
tagini bilm oqchi b o ‘lsa-da, biroq oyo g ‘i suv tagiga yetmasdi.
U ning endi suzishga sira ham m adori q o lm ad i, ichlari liq-
liq suvga to 'lg a n , ust-bo sh , oyoq kiyimlari uni suv tagiga
to rtard i. B o'g 'zig a suv tiqilib, dam i qayta boshladi.
Shu paytda t o ‘satdan oyoqlari qattiq yerga tekkanini
sezib qoldi.
Bu savoz joy edi. G ulliver suv tagidagi q u m d a ehtiyotlik
bilan asta-sekin yura boshladi.
Yurish to bo ra yengillashaverdi. O ldin suv G ulliv ern in g
kiftidan k clard i, kcyin beliga tushdi, nihoyat atigi tizza-
sidan keladigan boMib qoldi. G ulliver, q irg 'o q ju d a yaqin
b o i s a kerak, deb o 'y laga n edi, lekin bu joy n ing tagi nishab
bo 'lg an i u ch u n , G ulliverga yana uzoq vaqt tizzasidan suv
kechishga to 'g 'ri keldi. N ihoyat, suv bilan qum orqada qoldi.
G u lliv er ju d a yum shoq va maysa
0
‘tlar bilan qoplan g an
k o'k ala m zo rg a chiqdi va yerga yonboshlab, qattiq uyquga
ketdi.
G u lliv er u y g 'o n g an d a h a m m a yoq yop-yorug* edi. U
c h alq an ch asig a yotgani u ch u n oftob uning xuddi yuziga
tu sh ib tu rard i.
U k o 'z in i u q a la m o q c h i b o 'lg a n ed i, q o 'li n i k o 't a -
rolm adi; turib o ‘tirm o q ch i boMgan edi, qim irlayolm adi.
U ning q o 'ltiq la rid a n ikkala tizzasigacha b u tu n badani
chilvirlar bilan ch an d ilg an ; q o 'l-o y o q la ri ustiga esa chil-
virdan qilingan t o ‘r ta ra n g tortilgan; b arm o qlari chilvirlar
bilan m a h k a m b o g ‘lanib, uzun va quyuq sochlari ham yerga
qoqilgan qoziq chalarg a ch a n d ib ta sh lan g an edi.
G u lliv er xuddi to 'rg a tu sh g an baliqqa o 'x sh ardi. „H ali
h am uyquda e k a n m a n “ , deb o 'y lad i u.
Shu ch o q o yog'i ustida allan im a xuddi sich q o n singari
p ild irab yu ra b o sh lad i.
H a s h - p a s h d e g u n c h a bu narsa
G ulliverning qorniga chiqib olib, u n d a n ko*kragida sekin-
sekin em ak lab yurdi, endi iyakka chiqib kelayotir, G ulliver
„Bu nim a ek an ? " degan d ek qilib. k o ‘z qirini soldi.
Ajabo, bu nim a o 'zi?
U ning xuddi iyagi oldida kichkinagina qurollangan china-
kam o d a m c h a turibdi.
Lekin bu o d a m c h a b o d rin gd an katta emas. Bunday-
larning beshtasi G ulliverning kaftiga bem alol joylasha olardi.
B irinchi o d a m c h a k etid an yana q irqtach asi G u lliv er
ustiga chiqib oldi.
G u lliv er h ay ro n lik d a n q ich q irib yubordi.
O d a m c h a la r h o v liqib -o sh iq ib , tu m ta r a q a y q o ch ish d i.
U lar qo ch ib ketayotganlarida qoqilib yiqildilar va o 'r in -
laridan yana turib, o 'zla rin i b irin -k etin yerga otdilar.
Ikki-uch daqiqa hech kim G ulliverga yaqin kelmadi.
Faqatgina uning qulog'iga xuddi chigirtkalarning chirillashiga
o 'x s h a sh to v u sh eshitilib turdi.
Lekin o d a m c h a la r tezda yana dadillanib. G ullivern in g
oyoqlariga o 'rm a la b chiqa boshladilar. U lardan ja su rro g ’i esa
G ulliverning betiga tirm ashib chiqib, uning iyagiga nayza
bilan bir turtdi h am d a ingichka va aniq ovoz bilan:
— G ek in a degul! — deb qichqirdi.
— G e k in a degul! G e k in a degul! — degan ingichka to -
vushlar har to m o n d a n eshitila boshladi.
G u lliv e r tu s h u n o lm a d i.
G ulliver shu zaylda ch alq an ch asig a uzoq yotib qoldi va
qoM-oyoqlari kesakday uyushib ketdi.
U b o r kuchini yig‘ib, c h a p q o ‘lini yerdan uzib olishga
intildi.
N ih o y a t, yuzlarcha ingichka, pishiq chilvirlar b o g 'la n -
gan q o ziq ch ala rn i sug'urib, q o ‘lini k o'tard i.
Shu on allakim pastd an turib:
— Tolgo fonak! — deb chiyilladi.
Birdan G ulliverning q o ‘li, yuzi va b o'yniga yuzlarcha o ‘q
yog'ildi.
O d a m la rn in g o 'q la ri igna kabi ingichka va o 'tk i r edi.
G u lliver k o 'zin i yum di va tu n g a q a d a r shu taxlitda
q im irlam ay yotishga q a ro r qildi.
„Q o ro n g 'id a b o 'sh an ish oso n ro q b o 'l a d i " , d e b o'ylagan
edi u, biroq maysazorda tunni kutishga im kon b o'lm ad i.
G u lliv ern in g o 'n g q u lo g 'i yaqinida, xuddi birov taxtaga
mix q o q ay o tg an d ay, allan arsan in g te z -te z tiqillagan tovushi
eshitildi.
B o lg 'ac h alarn in g tiqillashi bir s o atch a d avom etdi.
G u lliv er boshini burib, yoniga qaray degan edi, chilvir
va q o ziq lar im k on berm adi.
U boshi yonida hozirgina
yasalgan taxta m in b arch an ig in a k o'rdi.
Bir n e c h a o d a m c h a shu m inbarga zinapoya yasadi.
So'ngra odam chalar qochib ketishdi va uzun to 'n kiygan
boshqa bir odam cha zinapoyadan sekin-sekin minbarga chiqdi.
U ning k etidan yana bir o d a m c h a chiqaverdi. Bunisining
b o ‘yi o ldingisining yarim b elid an kelardi.
Bu o d a m c h a
o ld in d a g is in in g u z u n e ta k la r in i k o 't a r i b c h i q m o q d a edi.
U saroy xizmatidagi bola bo'lsa kerak. Bola G u lliv ern in g
jim jilo g 'ic h a kelardi.
Eng keyin m inbarga q o 'lla rid a o ‘q -y o y k o 'targ a n ikki
m ergan chiqishdi. U zun to 'n li o d a m c h a :
—
Langro degul san! — deb uch m arta qichqirdi va keyin
qayin d arax tin in g bargiday kichkina bir q o g 'o z o 'r a m in i
ochdi.
Shu o n d a G u lliv er yoniga o d a m c h a la rd a n elliktasi yugu-
rib kelib, uning sochlariga c h an d ilg an chilvirlarni qirqib
tashladilar.
G u lliv er boshini burib, uzun to 'n li o d a m c h a n in g o 'q i-
shiga q u lo q sola boshladi. Bu o d a m c h a xatni uzoq o 'q id i
va uzoq gapirdi. G u lliv er b u n d a n hech narsa tu sh u n m a d i.
Lekin s h u n d ay b o 'lsa h a m , b o 's h q o 'lin i ko'kragiga qo 'y d i
va „ x o 'p " deg an d ay qilib bosh q im irlatdi.
U o 'z o ld id a h ar h olda biro n m o 't a b a r o d a m turg an in i,
aftid an qirol elchisi ekanligini payqadi.
G u lliv er d a s ta w a l e lch id an ovqat berib to 'y g 'a z is h la rin i
iltim os qilm o q ch i b o 'ld i. K e m a d a n ajrag an d an buyon u tuz
h am to tm a g a n edi. Panjasini k o 'tarib , q a y ta-q ay ta lablariga
tegizdi.
U zun to 'n li o d a m c h a , cham asi, G u lliv ern in g bu n d ay
qilganiga tu sh u n g an b o 'lsa kerak, m in b a rc h a d a n tu sh a turib,
G u lliver yoniga bir n ech a u zu n n arvon q o 'y ish n i buyurdi.
O rad an ch o rak soat ham o 'tm a y , yuzlarcha h am m o l
o z iq -o v q a t so lin g a n s a v a tc h a la rn i shu n a r v o n la r orqali
G u lliver yoniga olib chiqib uyishdi.
Savatchalardagi ovqatlar: kattaligi n o 'x a td e k keladigan
n ech a ming d o na m ayda non, h ar biri yon g ‘oqdek keladigan
t o ‘ng‘iz nim talari, qovurilgan jo 'ja la r d a n iborat b o ‘lib, har
qavsi jo 'j a g o 'sh ti p ash shad an h am kichkina edi.
G ulliver ikki n im ta bilan u ch ta kulchani birga yutib
yubordi. U qovurilgan beshta h o 'k iz g o 'sh ti, oftobda q o q -
langan sakkizta q o 'y , du d lan g an to 'q q iz ta c h o 'c h q a va ikki
y uzdan ortiq g 'o z va jo 'j a la m i yedi.
G u lliv ernin g q o 'lig a ikki bo ch k a vinoni y um alatib kel-
tirdilar.
B ochkalar ju d a katta b o 'lib , h ar biri stakanday edi.
H ash -p ash d e g u n ch a , G ulliver bir b o ch k an in g , s o 'n g
ra ik k in c h is in in g q o p q o g ’ini k o 'c h ir ib ta sh lab , bir-ikki
q u ltu m yutish bilan ikkala b o ch k an i h am b o 'sh atd i.
V inodan so 'n g G ulliverni tezda uyqu bosdi. U uyqu
aralash yon-veridagi o d a m c h a la rn in g o 'z ustidan u yoq-
bu yoqqa ch o p ib yurishlarini, to g 'd a n tu sh gan d ek ustidan
o 'm b a lo q oshib tushishlarini, tay o q lar va nayzalar bilan
qitiqlashlarini va uning u b a r m o g 'id a n bu b arm o g 'ig a sak-
rashlarini sezib yotardi...
Do'stlaringiz bilan baham: |