Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

Идентификацион- назорат тагтизими.
Талабалар, тингловчилар ва курсантлар 
ўзлаштиришларини назорат қилиш МТЎнинг асосий вазифаларидан биридир. МТЎ назорат 
тизимига кучайтирилган талабларни қўяди. МТЎнинг бу борадаги хусусиятлари шундан 
иборатки, ТМга кириш назорати, унинг мақсади ва вазифалари бўлиб қуйидагилар 
ҳисобланади: кирувчи билимини, ориентациясини ва мотивини баҳолаш, унинг касбий 
ривожланганлиги даражасини таҳлил қилиш ва баҳолаш, унинг ижтимоий-психологик 
портретини чизиш. Шу аснода уни индивидуал ўқитиш воситалари ва усулларини ишлаб 
чиқиш керак бўлади.
Ўқув ва педагогик фаолият шаклларининг ўзгариши мультимедиа воситаларининг 
қўлланилиши ва ўқитувчилар ва талабалар ўртасидаги юкламаларнинг қайта 
тақсимланишига асослангандир. Мультимедиа воситаларининг ўқув жараёнида 
қўлланилиши талабаларнинг ўқув-тушуниш фаолиятининг характерини ўзгартиради, 
уларнинг ўқув характеридаги электрон воситалардан мустақил фойдаланишларини 
фаоллаштиради. Бу пайтда талабаларнинг бирламчи билимларини олишларида ( маъруза 
ўқувчи лекторнинг йўқлиги), касбий таълимга йўналтиришда мультимедиа воситаларининг 
қўлланилиши энг яхши самара беради. Мультимедиа воситаларининг ўқув жараёнида 
қўлланилиши ўқув юкламаларининг камайишига, шу билан бирга ўқитувчининг касбий 
фаолиятининг мураккаблашувига олиб келади. Масалан, назарий маъруза материалини 
ўзлаштиришда нафақат маърузалар, балки тармоқ орқали маслаҳатлар, жорий назоратни 
олиб бориш, компьютерда тест назоратини ўтказиш, мультимедиа курслари ва бошқа ўқув-
услубий кўрсатмалар билан ишлашга тўғри келади. Амалий машғулотларни ўтишда 
нафақат анъанавий ўқитувчи билан ўтиладиган аудитория дарслари, балки тармоқ 
маслаҳатлари, тренажёрлар билан ишлаш,назорат ва ўз-ўзини назорат қилиш каби амаллар 
қўлланилади. Маслаҳатларнинг мақсадлари ўзгаради: улар талабалар назарий 
материалларни ўзлаштиришларида чуқурлаштирилган касбий йўналишларни, амалий 
кўникмаларни олишларини, лаборатория практикумини ўтказишни талаб қилади ва ҳ.к. 
МТЎда ўқитувчи юкламасининг умумий камайиши асосан маъруза машғулотларининг, 
қисман амалий машғулотларининг камайиши ҳисобига бўлади. Самарадорликнин ошириш 
учун компьютерда тест дастурларини қўллаш, масалаларни ечишнинг ташкилий шакллари 
ва технологияларини қўллаш керак бўлади. Компьютер технологиялари ёрдамида таълим 
олиш базаси учта асосий ташкил этувчидан иборатдир: аппарат-дастурий базис, яхши 
тайёрланган ўқитувчи ва электрон ўқув-услубий воситалар.
Компьютер технологияларини ўқув жараёнида қўллашда қуйидаги мулоҳазалар 
ўринлидир:
• Компьютер ўқитувчининг ўрнини ҳозирда ҳам, яқин келажакда ҳам боса олмайди. 
Чунки интеллектуал техник восита ўқитувчи фаолиятини моделлаштиради холос. Бу 
моделлар эса ўқитувчи-мутахассиснинг жуда қувватли “эксперт тизимидан” анча 
йироқдадир, бундан ташқари улар ўқитувчи-тарбиячи вазифасини ўташга тайёр эмас.
• Электрон нашр (ЭН) китобни такрорлаши керак эмас, аксинча, ЭН китоб бера 
олмайдиган билимларни бериши керак.

---

210 
• Ахборот ва мультимедиа воситаларини таълим сифатини оширишга, ҳамда педагог 
кадрлар танқислигини камайтиришга, лабораторияларнинг кам таъминлангани йўқотишга, 
ўқитиш маданиятини оширишга қаратмоқ лозим. 
Электрон ахборот ресурслари (ЭАР)ни яратувчи мутахассисларнинг асосий 
вазифаси – максимал самарадорликка эга махсулот яратишдир. Компьютер 
имкониятларини тўлиқ билиш ЭАРга бўлган талабларни мукаммал ижро этишга олиб 
келади.