1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

huquq ustuvorligi
tarafdori ekanligini u Angliya huquqiy 
tizimiga bergan ta’rifidan ham ko’rishimiz mumkin. U Angliya qonunlarini 
eng 
yaxshi qonunlar
deb hisoblaydi hamda ularda odil sudlovning amalga oshirilishi, 
zo’ravonlikning yo’qligi, mansabdor shaxslarning fuqaro erkinligini buzganliklari 
uchun javobgarligi, har bir shaxsning o’z fikrini og’zaki va yozma holda ifoda eta 
olish huquqi belgilab berilganini ta’kidlaydi. 
Klod-Anri Gelvetsiy (1725-1771) 
Gelvetsiy tabiiy huquq nazariyasiga 
«ijtimoiy manfaat»
tushunchasini kiritdi. Keyinchalik bu tushuncha ijobiy huquq
yaratishning asosiy belgisi va prinsipiga aylanib qoldi. Umumiy manfaat
odamlar harakatlarining baholash mezoniga aylandi. Ibtidoiy tartibsizlik holatida,
deydi Gelvetsiy, yaxshilik nima, yomonlik nimaligini ajratish mumkin emas
edi, odamlar har biri o’zining shaxsiy maqsadlarini ko’zlar edilar. Uning o’rniga
kelgan jamiyatning yangi holatida umumiy manfaat vujudga keladi. Umumiy
manfaat odamlar harakatlarining jamiyat uchun foydali, zararli yoki befarqligiga
qarab fazilatlik, yaramas yoki ijozat etilgan harakatlar deb baholash imkonini
berdi. Manfaat inson hatti-harakatlarining o’lchovi bo’lib qoldi. Xususiy va
ijtimoiy manfaat munosabatlari huquqiy munosabat bo’lib qoldi.
Gelvetsiy
fikricha,
xalq tasavvurlaridagi ibtidoiy yovvoyilikni qonun chiqarish yo’li bilan
o’zgartirish mumkin. «Fel-atvorlar islohotini qonunlar islohotlaridan boshlash 
kerak». 
Odamlarning 
yomon 
qilmishlari 
qonunlarning 
mukammal 
bo’lmaganligining oqibatidir, deydi u. 
4. Monteskye va Jan Jak Russoning siyosiy-huquqiy qarashlari

---

Tabiiy huquq nazariyasining rivojlanishiga 
fransuz faylasufi ma’rifatparvar siyosiy