1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Ma’rifatparvarlik yoki ma’rifatparvarlik harakati
jamiyatning ma’naviy
–ma’rifiy sohalarida o’rnatilgan ijtimoiy va siyosiy – zulmkorlik siyosatiga qarama 
– qarshi o’laroq shakllangan ijtimoiy–falsafiy va ommaviy–demokratik 
harakatlar sifatida amal qiladi. Uning maqsadi muayyan jamiya hayotini falsafiy 
g’oyaviy va ma’naviy-ma`rifiy zo’ravorlikdan, Jaholatparvarlikdan ozod olib, 
erkin tafakkur, ilg’or ma’naviy–ma’rifiy tizim orqali taraqqiyotning barcha 
zarur moddiy va ma’naviy jabhalariga tatbiq etishdir, deyiladi faylasuf, qomusiy 
lug’atida. 
O’zbek tilining izohli lug’atida: 
Ma’rifat kishilarning ong bilimini, madaniyatini oshirishga qaratilgan ta’lim 
–tarbiya deyiladi.
Bu davrda ya’ni Yevropada ma’rifatparvarlik feodlizmdan kapitalizmga 
o’tish uchun zarur o’rin egallagan umummadaniy harakat harakatdan iborat 
bo’ldi.
Ma’rifatparvarlik
feodalizmga qarshi yosh burjuaziyava xalq ommasi 
tomonida olib borilgan kurashning tarkibiy qismi bo’lib qoldi. Ma’rifatparvarlik
o’ziga hos xarakaterga ega bo’lgan ikkita harakatni o’z ichiga oladi: 
1. Ma’rifatparvarlikning ijtimoiy va axloqiy ideallarini; 
2. Bu idnallarni amalga oshirish rejalarini. 
Ma’rifatparvarlik g’oyalari tarafdorlari yer yuzida «aqlning ustunligini» tan 
olishadi. Ulardan ko’plari insonlar o’rtasidagi ma’naviy-axloqiy qarashlarni, 
ularning munosabatlarini, insoniy qadriyatlarni ustunligini tan olishadi. 
Ma’rifatparvarlik ideologiyasi Yevropaning ko’pgina mamlakatlarida,
shuningdek, Fransiya, Angliya, Germaniya, Italiya, Rossiya, Polsha va Shimoliy
Amerika mustamlakalarida keng tarqaldi. 
Ma’rifatparvarlik ideologiyasi tomonidan vujudga kelgan axloqiy, ma’naviy-
ma’rifiy atmosfera (muhit) davlat va huquq, siyosiy nazariyalar, aniq va 
gumanitar 
soharlardagi 
fanlarni 
rivojlanishiga 
olib 
keldi. 
Yevropada
ma’rifatparvarlik asli XVII – asrlarda vujudga kelib, XVIII asrlarda eng yuqori 
cho’qqiga chiqdi.
1618-1648 yillarda bo’lib o’tgan 30 yillik urush Germaniyaning iqtisodiy 
rivojlanishini izdan chiqardi. 297 ta kichik knyazliklarga bo’linib ketgan 
Germaniya, Gollandiya, Angliya, Fransiya kabi mamlakatlardan ancha orqada 
qolib ketgan edi, biroq Germaniyada ma’rifatparvarlik nemis knyazliklariga
bog’liq bo’lgan holda sekin-astalik bilan konservatizm tarafdorlari qarashlari va
hattiharakatlari orasidan bo’lsada bosh ko’tarib chiqayotgan va bu davlat

---

tuzilish, huquqiy normalar qatoridagi bilimlar majmui sifatida paydo bo’layotgan 
edi.