1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Bu davrda siyosiy–huquqiy qarashlar
maydonga chiqdi, biroq bu 
qarashlarning asosiy o’zagini inson tashkil eta boshladi.
Yevropa mamlakatlarida taraqqiyotda ma’rifatparvarlik ideologiyasining 
tutgan o’rni. Morelli Etyenn Gabriel
– XVIII asr fransuz arbobi.
Morelli
haqida bizga ma’lum narsalar juda kam, ma’lum bo’lganlari ham ishonchli
emas. U Vitri le Fransua shaharchasida yashagan va o’qituvchi bo’lib ishlagan
deyishadi. Morelli nomi bilan 7 ta kitob bog’liq bo’lib, bu asarlar
1743-1778
yillar
mobaynida nashr qilingan. Morelli asarlaridan ajralib turadigan 2 asari
mavjud. 1753 yilda Morelli 
«Baziliyada yoki suzib yuruvchi orollardagi
haloqat»
asarini nashrga berdi va bu asarida Morelli kommunistik utopiyani
tasvirlaydi. 1755 yilda esa
«Tabiat qonuni yoki uning qonunlarining 
o’rinbosar ruhi» traktini 
yaratdi. Russo fikrlarini qo’llab quvvatlagan holda
Morellining fikricha,
inson tabiatan mehribon, lekin ularni xususiy mulkchilik
bo’zadi. Morelli jamiyat kelajagi haqida shunday yozadi
«Hech narsa hech
kimga tegishli emas»
–predmetlardan tashqari qaysiki inson xuddi shu vaqtda
foydalanayotgan predmetlardan tashqari (o’zining zaruratlari, kundalik ishi
uchun kerak bo’lgan) har bir fuqaro o’zining yoshi, imkoniyati, iqtidoridan
kelib chiqqan holda jamiyat (kommuna)ga o’zining shaxsiy yordamini qo’shadi.
Shu fikrdan kelib chiqib, 
Morelli «Har kimdan – iqtidoriga qarab, har
kimga – zaruratiga qarab» shiorini 
keltirib chiqaradi. 
Emanoil (Manaleko) Belechanu (1842 yil 1 mayda tug’ilgan) –
ruminiyalik zamindor va davlat arbobi, sotsialist-utopist. 
Kelib chiqishi zodagon bo’lgan Belechanu Skeyenl qishlog’iga (hozirgi 
Boldeshti-Skeyenl) egalik qilardi, Ployeshtidan shimolga qarab 15 km yurganda.
Sotsialist – utopist Teodor Dismakt bilan tanishish va Sharl Furye bilan
shaxsan tanishligidan Belechanu 1835 yilda o’zining qishloini «Qishloq xo’jaligi
va qo’l mehnati qrtoqligi»ga aylantirishga qaror qildi, bu kommunaning
o’zgacha bir varianti bo’lib, Furyening sotsial-utopik konsepsiyasida ishlab

---

chiqarishning tashkillashtirishning eng adolatli usuli hisoblangan. Furyening
ko’rsatmalariga ko’ra (taxminan 100 kishi bunga Beleachanu ozod qilgan 
krepostnoylar, dehqonlar, hunarmandlar ham kirgan) birgalikda mehnat qilishgan,
yerlarni birlashtirishgan, aqliy mehnat va jismoniy mehnatni birgalikda
bajarishgan. 20 dan ortiq inson Belechanu ochgan maktabida yozuvni,
matematikani, siyosiy-iqtisodni, rumin tili va fransuz tilini o’rganishgan. Valaxiya
hokimiyati bu falansterga juda ko’p feodal tartiblarda bo’lgan mamlakatning
ko’p qismlariga xavf solmoqda deb bilib, uni noqonuniy deb e’lon qildi. 1837
yil 5 yanvarda bu falanster davlat askarlari tomonidan buzilib yer bilan yakson
etiladi.