Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

TIJORAT BANKLARINING NOANANAVIY OPREATSIYALARI 

---

Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banklari mijozlarning moliyaviy xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish va 
foyda manbasini oshirish maqsadida qator noananaviy opreatsiyalarni ham bajaradi. Bunday opreatsiyalar sirasiga: 
faktoring, kontokorrent (overdraft), forfeyting, trast kabi operatsiyalarni kiritish mumkin. 
Faktoring operatsiyalari 
Faktoring operatsiyalarida banklar tovar sotib oluvchining qarz hujjatlarini sotib oladi, unda asosan uchta tomon 
ishtirok etadi. Birinchisi, faktor-vositachi, bankning faktoring opreatsiyalarini bajaruvchi bo‘limi. Odatda rivojlangan 
mamlakatlar tajribasida faktoring opreatsiyalarini amalga oshirishga ixtisoslashgan faktoring kompaniyalari tashkil etish 
amaliyoti ham mavjud. 
Ikkinchisi, mijoz (tovar sotib oluvchi yoki xizmat ko‘rsatuvchi), faktor-vositachi bilan kontrakt tuzuvchi sanoat va 
savdo firmasi. 
Uchinchisi, tovar sotib oluvchi. Mijoz sotilgan tovar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun olinishi kerak bo‘lgan pul 
mablag‘larni talab qiluvchi hujjatlar asosida “faktor-vositachi” bilan faktoring operatsiyasi bo‘yicha shartnoma tuzadi. 
Faktor-vositachi imzolangan faktoring operatsiyasi asosida, malum komission to‘lov hisobiga mijozga sotilgan tovar yoki 
ko‘rsatilgan xizmatlarga to‘lovlarni amalga oshiradi.Soddaroq qilib aytganda, faktor-vositachi mijozdan tovar sotib 
oluvchiga mablag‘larni to‘lash bilan bog‘liq to‘lov hujjatlarini komission to‘lov asosida “sotib oladi”. 
Faktor-vositachi mijoz bilan faktoring operatsiyasini imzolayotganda tovar sotib oluvchining moliyaviy holatini 
odilona baholashi juda muhim hisoblanadi.Bunda agar sotib oluvchining moliyaviy holati yomonlashib, faktoring 
operatsiyasi bo‘yicha faktor-vositachi tomonidan mijozga to‘lagan summani to‘loy olmasa, ushbu zarar faktor-
vositachining gardaniga tushadi.