Kimyo sanoatining xom ashyosi va uni boyitish usullari

3.5 Gazsimon xom ashyolarni boyitish. 
Gazsimon aralashmalar quyidagi usullar yordamida ajaratiladi: 
1)
Ketma-ketlik bilan kondensatsiyalash (sekinlik bilan xaroratni 
pasaytirib, bosimni esa oshirib borish orqali gazlarni suyuq holga o`tqazish). 
2)
Suyultirilgan 
gazlar 
aralashmasini 
ketma-ketlik 
bilan 
bug`lantirish yoki rektifikatsiyalash. 
3)
Absorbtsiyalash va desorbtsiyalash. 
4)
Adsorbtsiyalash va desorbtsiyalash. 
Ketma-ketlik 
bilan 
kondensatsiyalash 
usuli 
gazlar 
aralashmasi 
komponentlarining suyuqlanish xaroratlari har xilligiga asoslangan. Bu usul bilan 
qattiq yoqilg`ilarni kokslashda (foydalaniladi). Hosil bo`luvchi uchinchi 
mahsulotlarni, tabiiy gazni, neftni qayta ishlashda hosil bo`lgan gazlar qayta 
ishlanadi. Keng qo`llaniladigan usullardan biri absorbtsion – desorbtsion usuldir. Bu 
usulda gaz aralashmasi tarkibidagi komponentlardan biri sovuq yo erituvchida 
tanlab yuttiriladi. So`ngra absorbtsiyalangan gaz eritmani qizdirish yo`li bilan ajratib 
olinadi. Absorbtsion – desorbtsion qurilma sxemasi 9-rasmda berilgan. Bunda 
absorblovchi suyuqlik avval absorberni sug`oradi, unga qarama – qarshi oqimda esa, 
ostdan 
gazlar 
aralashmasi 
kiritiladi. 
Absorbtsiyalagan 
suyuqlik 
issiq 
almashtirgichga oqib o`tadi va ancha issiq desorberning teppasidan sachratiladi. 
Undan gaz ajralib chiqqach desorberdan erituvchi avval issiq almashtirgich orqali 
o`tib sovuydi. So`ngra sovutgich orqali sovub, yana absorberga keladi. Shunday 
qilib, erituvchi suyuqlik ketma-ket bir necha marta aylanadi (tsirkulyatsiyalanadi). 
Bu usulda gazlarni etanolamining suvdagi eritmasidan foydalanib, H
2
S, CO
2
, SO
2
lardan tozalanadi. Masalan, rangli metallurgiya gazlaridan SO
2
ni ajratib olishda, 
koks gazlaridan xom benzolni, turli uglevodorodlarni ajratib olishda va boshqalar. 
Adsorbtsion – desorbtsion usulda aralashmalar qattiq adsorbentga yuttirib 
ajratiladi. Bu usul absorbtsion – desorbtsion usuldan adsorbentning agregat holati 
bilan farq qiladi.