1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

b)
Patogenlik xususiyatlari 
(patogen organizmda parazitlik bilan hayot 
kechiruvchi organizm) uni agressivligiga (o‘simlikni kasallantirib, uni qarshiligini 
engib, unda yashashi, ko‘payishi) bog‘liqdir. Virusni oz miqdori (zarralar soni) 
tez va qisqa muddatda (kasallanishga ketgan vaqt) o‘simlikni kasallantirishga 
etarli bo‘lsa, uni agressivligi yuqori hisoblanadi. 

---

 
 
39 
Patogenni yana bir xususiyati uni 
virulentligi bo‘lib, bu 
patogenni 
(virusni) kasallik qo‘zg‘atish xususiyatidir. Bu xususiyat barqaror xususiyat 
bo‘lib, u genotip o‘zgargandagina o‘zgaradi. 
v)
Ekologik omillar. 
O‘simlikka virus zarralari kirib, ularda simptomlar 
hosil bo‘lishida ekologik omillar - namlik, harorat, yorug‘lik, pH, inokulyum ion 
kuchi va hokazolar ham rol o‘ynaydi. 
g)
Biotik omillar. 
Bunga interferensiya hodisasi misol bo‘lishi mumkin, 
ya’ni bir turni (shtammni) rivojiga ikkinchi turni (shtammni) yoki bir xil 
viruslarni noinfeksion zarralari o‘simlik retseptorlarini band qilishi sababli virus 
hujayraga kiraolmaydi yoki kam miqdordagi virus zarralari kiradi va yuqumlilik 
darajasi pasayadi. 
S.V.Kustni (4) fikricha o‘simlik virusi yuqishiga 4 xil
 
reaksiya bilan javob 
beradi: 1) immunlik, o‘simlikga vipuc yuqmaydi; 2) o‘ta sezgirlik, o‘simlikni 
virus kirgan joyidagi to‘qimalar nobud bo‘ladi va nekroz kabi simptomlar hosil 
bo‘ladi; 3) tolerantlilik, virus o‘simlik to‘qimalari bo‘ylab tarqaladi, ammo 
simptomlar kuchsiz ko‘rinadi; 4) tizimli kasallanishda organizmni hamma 
to‘qimalari kasallanadi, virus o‘simlikni hamma to‘qimalari va yaruslaridagi 
barglari va o‘simlikni butun tanasi bo‘ylab tarqaladi va kasallik simptomlari 
yaqqol ko‘ringan bo‘ladi
(Ilova, 1-rasm, Ilova, 17-rasm)
.
Simptomlar har xil 
bo‘lishi mumkin, ya’ni - mozaika (mozaikani 6-7 xili mavjud), barg shaklini 
o‘zgarishi, tomirlarni rangsizlanishi, xlorotik dog‘larni hosil bo‘lishi va hokazo. 
Ba’zan yuqorida ko‘rsatilgan 4 guruh simptomlar orasida aniq, chegara 
bo‘lmasligi ham mumkin. Masalan, tolerantlik bilan sistemali kasallanishni aniq 
ajratish ba’zan qiyin bo‘ladi, ba’zi o‘simliklarda mexanik inokulyasiyada avval 
nekroz hosil bo‘lib (o‘tasezgarlik), so‘ngra o‘simlikni hamma organlari 
kasallanadi. 
Agar har bir tip kasallanishga misol keltiradigan bo‘lsak, birinchi tip