1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
244 
 
50-rasm. Har xil viruslarning (taqqoslash uchun) elektron mikrofotografiyasi: 
A - gripp virusi; B - kartoshka X-virusi; V - bakteriofag T4; G -
 
karonavirus;
Gripning bu o‘zgargan oqsillari qaerdan keladi? degan savolga hozirgacha 
aniq javob yo‘q. Taxminlar bor, xolos. 
Gripp virusi faqat odamlarni kasallantirib qolmasdan, hayvonlarni ham 
chetlab o‘tmaydi. Virus birinchi hayvonlarda aniqlangan edi. 1932 yili 
cho‘chqalardan odam virusiga o‘xshash virus ajratilgan edi. Keyinchalik 
cho‘chqa, it, ot, buzoq singari ko‘plab uy va yovvoyi hayvonlar hamda 
parrandalardan gripp virusi ajratildi. Masalan, 
1968 yili “gonkong”
gripi paydo 
bo‘ldi. Undan 4-5 yil ilgari esa ikkita gripp virusi - Ukrainada o‘rdaklardan, 
AQSh da otlardan ajratildi.
Shunday qilib, virusning odam va hayvonlar orasida sirkulyasiya qilishi 
aniqlandi va shunga asoslanib, har bir yangi virus bu hayvon va odam 
viruslarining rekombinantlari (o‘zaro chatishish)dir va rekombinatsiya odamdan 
tashqarida pandemiyalar orasidagi muddatda tabiatda qaerdadir sodir bo‘ladi va 
bu virus yangi “kiyimga” o‘ralib qaytadi. Endi virus tashqi qavati yangi 
xususiyatlarga ega bo‘lib, odam immun sistemasidan osonlikcha o‘ta oladi. 
Qachon virusdan qutulamiz? degan savolga har holda yaqin orada emas, deb 
javob berish hozircha o‘rinlidir. Javobning ijobiy bo‘lishi virusning tashqi 
qavatidagi oqsillarini qanday o‘zgartirishi va pandemiyalar oralig‘ida virus 

---

 
 
245 
qaerga “sho‘ng‘ib” yangi xususiyatlar bilan qaytib kelishi sabablarining 
aniqlanishiga bog‘liq.
1977 yili 1957 yildan so‘ng yo‘qolib ketgan N
1
N
1 
virusi 
1977
yilda 20 
yildan so‘ng yana paydo bo‘ldi. Nega u 20 yilga yo‘qolib ketdi va yana qaytadan 
paydo bo‘ldi? Ehtimol, u hayvonlarda saqlanib va ular orasida sirkulyasiya qilib 
yurgandir yoki yana rekombinatsiya asosida yangi virus sintezlangandir.
Gripp 
viruslari 
tovuq 
embrionining 
xoriallantois 
qobig‘ida va 
maymunlarning buyrak to‘qimalarida ko‘paytiriladi. A tipidagi gripp viruslari 
ikki kichik tiplarga bo‘linadi. Gripp virusining barcha tiplariga xos xususiyat – 
ularning o‘zgaruvchanligidir, ayniqsa, epidemiya vaqtida yangi shtammlari paydo 
bo‘ladi. Virusning adsorbsiyalanishi va hujayraga kirishi 51-rasmda keltirilgan. 
4. Gripp virusining va xususiyatlari
Tarqalishi