1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

d) Miksoviruslar
. Virus hujayraga yopishgandan so‘ng pinotsitoz sodir 
bo‘ladi. Virusni tashqi lipoproteid qavati pinotsitik vakuolada hujayra gidrolitik 
fermentlari yordamida parchalanadi. YAna bir boshqa fikrlar bo‘yicha 
miksoviruslarni hujayraga kirishida pinotsitoz bo‘lmasligi ham mumkin bo‘lib, 
taxmin qilinishicha virus va hujayra orasida kontakti ro‘y berishi bilan virus va 
hujayra membranalari parchalanaboshlaydi. Ajralgan nukleoprteid sitoplazmaga 
tushadi. Bundan keyin uni qanday deproteinizatsiya bo‘lishi noma’lum, yangi 
“echintiruvchi fermentlarini” hosil bo‘lishiga hojat yo‘q deb hisoblanadi. 
 OITS virusining hujayraga kirish jarayoni r-120 oqsilini 
T - xelperlarni 
membranasidagi 
T-4 retseptorlar
bilan bog‘lanishidan boshlanadi. Elektron 

---

 
 
143 
mikroskopda virus zarrasini T-hujayralar retseptorlari bilan birikib, hujayra 
sitoplamasi ichiga botib kirishi yaxshi ko‘rinadi. Avval hujayra membranasining 
protoplazma ichiga bo‘rtib chiqishi kuzatiladi va virus zarrasi vakuola bilan 
o‘raladi. Keyinchalik virus qobig‘i erib ketadi. Virus shu vaqtda hujayrada 
yo‘qoladi, uning RNK si yoki k-DNK si ham o‘ta kichik bo‘lganligidan elektron 
mikroskopda ham ko‘rinmaydi. Sekin-asta virus replikatsiyasi boshlanadi va 
kasallangan hujayra membranasida r-120 oqsili paydo bo‘ladi. Bu davrda virus 
hosil bo‘layotgan kasal hujayrani molekula darajasida sog‘ hujayradan farqlab 
aniqlash mumkin bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan elektron mikroskopda ko‘plab virus 
zarralarini kuzatish mumkin. Hozirga kunda kasal hujayralar membranasida r-120 
oqsilini paydo bo‘lishi bu dahshatli virus bilan kurash choralarini ishlab 
chiqishda qo‘llanilmoqda. 
Viruslarni hujayradan hujayraga o‘tishi. 
Viruslarni zararlangan 
hujayradan yangi hujayraga o‘tishi o‘simlik viruslarida plazmodesmalar – 
hujayralararo ko‘prikchalar vositasida o‘tishi mumkin. Hayvon viruslarida 
muhitda antivirus zardobi bo‘lishiga qaramasdan virus bir hujayradan boshqa 
hujayraga o‘taveradi. Bunday o‘tishlar gerpes (uchuq), respirator va boshqa 
viruslarda bo‘ladi.