Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

paxtagul, boshog`riq, gulbozor
singari qo`shma otlarni 
paxta guli, bosh og`rig`i, gul bozori
singari so`z 
birikmalari bilan taqqoslash orqali ularning ma’no va imlo farqlarini bilib olish 
mumkin.
Adabiyot darslarida esa, taniqli shoirlarning she’rlari asosida yaratilgan 
qo`shiqlarni o`quvchilar karaoke yordamida kuylashadi. Bunda o`quvchi, bir 
tomondan, qo`shiqni yod oladi va xotirasini o`tkirlaydi, ikkinchi tomondan, 
qo`shiqdagi yangi so`zlarni bilib, ularning ma’nosini aniqlashga harakat 
qiladilar.
Taqdimot darsi 
Yangi pedagogik texnologiyalarni qo`llashning yana bir samarali 
usullaridan biri hisoblangan turli dastur mahsulotlaridan foydalangan holda
(Microsoft Office Power Point ilovasi yordamida) dars-taqdimotlarini tayyorlash 
va yangi materiallarni turli usullarda taqdim etish mumkin. Shunday dars - 
taqdimotlarini yaratish darsni qiziqarli, jonli o`tishini ta’minlaydi, hamda 
o`qituvchi ma’ruzachi emas, balki sharhlovchi bo`lib, o`quvchilar esa darsning 
faol ishtirokchilariga aylanadilar, slaydlardagi qo`shimcha effektlar esa 
o`quvchilarning mustaqil ravishda xulosa chiqarishga yordam beradi. 
Slaydlarning qulayligi shundaki, qoida va istilohlar ta’rif keltirish bilan emas, 
balki gaplarni qiyoslash orqali berilib, bu esa o`quvchini mustaqil fikrlashga va 
tegishli xulosa chiqarishga o`rgatadi. 

---

156 
Masalan, 5-sinflarda omonim, antonim, sinonim mavzulari o`tiladi. 
O`quvchilarning mavzuni mukammalroq eslab qolishida slaydlarning o`rni 
katta. Slaydlar – topshiriqli slaydlar, ko`rgazmali slaydlar, grafik va jadval 
slaydlar bo`lishi mumkin. Shu nuqtayi nazardan, 
“So`zlar dunyosiga 
marhamat!”
nomli taqdimotda so`zlar dunyosi – sinonim, antonim, omonim, 
paronimlar haqida topshiriqlar va ko`rgazmalar berilgan. Quyida misol 
tariqasida slaydlardan faqatgina sinonim so`zlar keltirilgan qismini ilova etamiz: 
 
Slaydlarga o`quvchilar o`zlarini munosabatini bildirishi, uni tahlil qilishi 
lozim. 
Bu orqali o`quvchilar quyidagi malakalarga ega bo`ladilar: 
- grafik axborotlarni matn shakliga keltirish yoki aksincha; 
- muhokama etilayotgan mavzu bo`yicha xulosalar va savollarni 
shakllantirish; 
- o`zining o`quv bilish faoliyatini rejalashtirish. 

---

157 
Ushbu slaydlarga video lavhalar, video roliklar, animasiyalar, matnlar, 
ovozli obrazlar (yozilgan ovoz, musiqa va boshqalar) kiritilsa slaydlar ta’siri 
samaraliroq bo`ladi 
Dunyo bo`ylab psixologlar o`tkazgan so`rovnomalar natijasiga ko`ra, 
inson o`qisa 10 foiz, tinglasa 20 foiz, ko`rsa 30 foiz, ko`rib tinglasa 50 foiz, 
boshqalar bilan muhokama qilsa 70 foiz, boshqalarga o`rgatsa 95 foiz o`rganadi 
va eslab qoladi. Shunday ekan, darslarda AKTdan foydalanish o`zlashtirish 
samaradorligini 100 foizgacha oshiradi. Ya’ni o`quvchi quruq ma’ruza - dars 
eshitib, zerikib o`tirish o`rniga matnni videoproyektor orqali kattalashtirilgan 

---

158 
holda ekranda o`qiydi, tinglaydi, video lavha, rasmlarni ko`radi va interfaol 
xaritalar yordamida mamlakatning barcha shaharlariga virtual sayohat qiladi. Bu 
esa o`quvchining qiziqishini uyg`otadi, dunyoqarashini kengaytiradi, dars 
davomida o`rgangan ma’lumot tez va oson xotirasida muhrlanib qoladi. AKT 
orqali dars o`tish o`quvchilarda fanga nisbatan qiziqishini orttiradi. 
Demak, asosiy maqsadimiz o`quvchilarning og`zaki va yozma nutqini 
shakllantirish va mavzuni o`zlashtirishning dastlabki bosqichlari, eng sodda usul 
- dars-taqdimotlardan foydalangan holda darslarni tashkil etishdir. Bu usulda 
dars o`tish o`quvchi fikrini yashirmay ifodalash, ijodiy fikrlash, mavzuni 
chuqurroq o`zlashtirishga undaydi.