Mikroskopiya

MIKROSKOPIYA
Ko‘z bilan ko‘rib bo‘lmaydigan mikroorganizmlarning hujayralari faqatgina mikroskoplar yordamida o‘rganiladi (grekcha micros – kichik, skopeo – ko‘raman). Ushbu qurilmalar tekshirilayotgan obyektlarning yuzlab (yorug‘lik mikroskoplari) va o‘nlab (elektron mikroskoplar) marta kattalashtirilgan tasvirini ko‘rish imkonini beradi.

1. 
   Yorug‘lik mikroskopining tuzilishi.
   

Ishdan maqsad: talabalarni yorug‘lik mikroskopining tuzilishi, uning xarakteristikalari va u bilan ishlash qoidalari bilan tanishtirish.
Mikroskop yorug‘lik mikroskopi deb atalishiga sabab, u obyektni undan o‘tayotgan yorug‘lik nurida o‘rganishni ta’minlaydi. Zamonaviy yorug‘lik mikroskoplarining asosiy qismlari mexanik va optik qismlaridir (1.1-rasm).
Mexanik qismiga shtativ, tubus, revolver nasadka, mikromexanizm qutisi, predmet stoli, makrometrik va mikrometrik vintlar kiradi.
Shtativ ikki qismdan iborat – asos va tubus ulagich (kolonka). Mikroskop asosi to‘g‘ri to‘rtburchak shaklda bo‘lib, baravariga to‘rtta tayanch maydonchalarga ega. Bu mikroskopning ish stolida mustahkam turishini ta’minlaydi.
Tubus ushlagich asos bilan birlashtiriladi va makro-, mikrovintlar yordamida vertikal tekislikda harakatlanishi mumkin. Vintlar soat streklkasi bo‘yicha aylantirilganida ushlagich pastga tushadi. Soat strelkasiga qarshi aylantirilganda preparatdan yuqoriga ko‘tariladi. Tubus ushlagichning yuqori qismida monokulyar (yoki binokulyar) nasadka uchun mo‘ljallangan uyali golovka (boshcha) joylashgan. Golovka vint bilan biriktiriladi.
Tubus – mikroskopning trubasi bo‘lib, u asosiy optik qismlar – okulyar va obyektiv orasida ma’lum masofani saqlab turishga imkon beradi. Tubusning yuqori qismiga okulyar o‘rnatiladi. Mikroskoplarning zamonaviy modellarida egilgan tubus mavjud.

1.1-rasm. Mikroskopning tuzilishi.

1-asos; 2-tubus ushlagich; 3-tubus; 4-okulyar; 5-revolver nasadka; 6-obyektiv; 7-predmet stolchasi; 8-preparatni siqib turuvchi klemmalar; 9-kondensor; 10-kondensor kronshteyni; 11-kondensorni suruvchi buragich; 12-ochiluvchi linza; 13-ko‘zgu; 14-makrovint; 15-mikrovint; 16-mikrometrik fokuslash mexanizmiga ega quti; 17-tubusni va revolver nasadkani biriktirish golovkasi (boshchasi); 18-golovka (boshcha)ni biriktirish vinti.