O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Spektral nisbatli (rangli) pirometrlar 
 
Rangli yoki spektral pirometrlar qizdirilgan jismning nurlanish spektridagi 
energiyaning nisbiy taqsimlanishi bo`yicha temperaturani o`lchashga mo`ljallangan. 
Temperatura cho`g’langan jismning spektrida tanlangan soha, masalan, ko`k 
sohalardagi ravshanliklar nisbatidan aniqlanadi. Agar cho`g’langan jismning 
nurlanish spektrida λ
1
va 
λ2 
to`lqin uzunligidagi ikkita monoxromatik nurlanish (qizil 
va ko`k sohada) tanlansa, temperatura o`zgarishi bilan bu nurlanishlar 
ravshanliklariniig nisbati ham o`zgaradi. Qora bo`lmagan jism uchun ravshanliklar
nisbati quyidagicha ifodalanadi: 
к
R
R
2
1





(2. 23) 
bunda 

λ1
va 

λ2
— λ
1 
va λ
2
to`lkin uzunliklarining nurlanish qobiliyati 
koeffntsienti; R
q
— qora jism uchun λ
1
va λ
2 
to`lqin uzunliklari ravshanligi
nisbati. 
2.13. Fotoelementli rangli pieometrning prinsipial sxemasi 
Fotoelementli rangli pirometrning printsipial sxemasi 2.13.- rasmda 
ko`rsatilgan. O`lchanayotgan jismdan chiqqan nurlanish ob`ektiv 1 orqali o`tib, 
fotoelement 3 ga tushadi. Fotoelement oldida qizil va ko`k fil’trli aylanuvchi 
dnsksimon obtyurator 2 o`rnatilgan. Fotoelement goh qizil, goh ko`k ranglar bilan 
yoritiladi va shunga ko`ra tegishli impul’slar chiqaradi. Bu impul’slar elektron 
kuchaytirgich 4 bilan kuchaytirilib, logarifmlovchi qurilma 5 orqali o`zgarmas tokka 
aylantiriladi. Bu tok qayd qilinadi. Pirometrning o`lchash chegarasi 1400°S dan 
2800°S gacha. Asosiy xatolik miqdori o`lchash yuqorigi chegarasining +1 % idan 
oshmaydi. 
Hozirgi vaqtda haqiqiy temperatura pirometri PIT-1 deb ataladigan pirometrlar 
keng yoyilmoqda. Ular spektral nisbatli pirometrdan iborat bo`lib, xotirasida 
saqlanadigan axborot asosida hisoblanadigan tuzatishni avtomatik kiritiladi. 

---

65 
Pirometr 800...2000°S o`lchash diapazoniga mo`ljallangan. Haqiqiy temperaturani
o`lchash xatoligi ±1% dan osh-maydi.