Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

Reliktiv nurlanish. 
Barchasi 1964 yilda boshlandi. Shu yili ikki yosh astronom-olimlar Robert 
Uilson va Arno Penzias, o„z zamonasi uchun eng zamonaviy va o„ta sezgir sanalgan 
antenna yordamida, Kassiopeya yulduz turkumidan kelayotgan radiosignallarni 
o„rganishayotgan edi. Bu yosh olimlarning g„ashiga tegib, qabul qiligich asboblarda, 
radisignalga doimiy xalaqit beruvchi shovqin uyg„onar edi. Ushbu shovqin, 
radiosignal qabul qilish uchun antennani qaysi tarafga yo„naltirilsa ham, baribir bir 
xilda kelaverar edi. Bu omilga ko„ra yosh olimlar, o„zlari ishlatayotgan antennaning 

---

147 
nuqsoni bo„lsa kerak degan fikrga kelishdi. Oqibatda, ular antennani yaxshilab 
ko„zdan kechirishdi va unda yig„ilib qolgan qush axlatini ko„rishganda, uni tozalab 
tashlash orqali hammasi joyiga tushadi degan xursandchilik o„ylariga borishgan. 
Lekin antennani tozlash ham, ko„rilgan boshqa choralar singari, hech qanday ijobiy 
samara bermadi. Shovqin baribir harorat yerda va har tarafdan kelaverar edi.
Hozir biz yaxshi bilamizki, o„sha xalaqit shovqinlarga qushlarning hech qanday 
aloqasi bo„lmagan va bu shovqinlarning o„zi aslida xalaqit bo„lmagan.
Aslida Uilson va Pensiaz olam yaralishining ilk lahzalaridan qolgan 
nurlanishlar bilan to„qnash kelishgan edi.
Ulkan portlashdan keyin taxminan 379 ming yil o„tib, Olam shu darajada 
sovidiki, elektronlar protonlar bilan birlashib, turli atomlarni hosil qila boshlashdi va 
bu jarayonda nurlanish taratilar edi. Leik ayni paytda, Olamning o„zi ulkan 
portlashning natijasi o„laroq kengayishda davom etayotgan bo„lgan. Oxir oqibatda, 
Butun Olam tarkibida mittigaina Yer sayyorasi va unda yashaydigan aqlli fiziklar va 
astronomlar paydo bo„lib, olam yaralishi tarixiga o„z nuqtai nazarlari bilan nigoh 
tashlashgan zamonlarga kelib, o„sha o„ta qadimiy nurlanishlarning to„lqinlari, juda 
cho„zinchoq holga kelib qoldi. Hozirda ular bizlarga mikroto„lqinlar ko„rinishida 
yetib kelmoqda (mikroto„lqinlar mohiyatan amalda cho„zinchoq yorug„lik nurlaridir). 
Penzias va Uilson, o„zlari bilmagan holda aynan o„sha qadimiy nurlanishlarning 
hozirgi aks-sadosiga to„qmash kelishgan edi. Bu ikki olim o„z kashfiyotlari uchun 
1978 yilgi Nobel mukofotiga sazovor bo„lishgan. Bu ikki astronom kashf etgan 
kosmik mikroto„lqinli nurlanishlar, reliktiv nurlanishlar, ya'ni, aynan tarjimada, 
qadimiy nurlanishlar deb nomlanish olgan. Olam yaralishining hozirgi zamon 
nazariyasi aynan ushbu nurlanishning xossalariga asoslangan.