O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi a. T. G’ofurov, S. S. Fayzullayev u. E. Raxmatov g enetika dan m a sa la va

Qq
fen
enli qosh
Figen
Qq
VIII 
BOB
Monoduragay nikoh.To’liq irsiylanish
1
. a) fen qalin lab 
yupqa lab 
P gen 
LL 
X 
11 
fen qalin lab 
F|gen 
LI
yupqa lab 
X 
11 
yupqa lab
11
X 
Kk 
iprik 
kalta kiprik
к 
Kk 
kk
ensiz qosh 
X 
qq 
ensiz qosh
qq
Monoduragay nikoh. Oraliq irsiylanish
o ’rtacha og’iz 
X 
Oo
o ’rtacha o ’rtacha 
kichik og’iz
Oo 
Oo 
oo
5. fen ko’z oralig’i yaqin 
ko’z oralig’i uzoq 
Pgen 
AA 
X 
aa
fen ko’z oralig’i o ’rtacha 
F ^ en
Aa
6
.a)fen 
to ’lqinsimon soch 
to ’lqinsimon soch 
Pgen 
Jj 
X 
Jj
fen jingalak soch to’lqinsimon soch to’lqinsimon soch tekis soch 
Figen 
JJ 
Jj 
Jj 
jj
b) fen 
jingalak soch 
tekis sochis 
Pgen 
JJ 
X 
jj
fen to ’lqinsimon soch 
Figen 
Jj
4. fen
o ’rtacha og'
Pgen
Oo
fen
katta
Figen
OO
155

---

v) fen 
jingalak soch 
Pgen 
Jj 
X
tekis sochis 
jj
fen to’lqinsimon soch tekis soch 
Figen 
Jj 
jj
7. fen labi nisbatan do’rdaygan 
Pgen 
Dd 
X
fen labi nisbatan do’rdaygan 
Figen 
Dd
labi do’rdaymagan 
bb
labi do’rdaymagan 
bb
8
. fen labi do’rdaygan 
Pgen 
DD
labi do’rdaymagan
X
dd
fen labi nisbatan do’rdaygan 
F i gen 
Dd
Diduragay nikoh. To’liq irsiylanish.
9. fen normal kiprikli qalin labli 
uzun kiprikli yupqa labli 
Pgen 
kkLL 
x 
K.K.11
fen uzun kiprikli, 
qalin labli 
p!gen KkLl
10
. fen polidaktiliya jingalak soch normal barmoqli to ’lqin.soch 
Pgen 
PpJJ 
x 
ppJj
fen polidaktiliya jingalak soch normal barmoqli to ’lqin.soch 
F,gen 
PpJJ 
ppJj
11
. fen qora ko’z. sepk. polid. 
ko’k ko’z. sepkilsiz. nor.
Potiduragay nikoh
Pgen 
QqSsPp 
gametalar
x
qqsspp
qk sepk. poli 
QSP 
F, QqSsPp
qk s-siz poli 
QsP 
Ft QqssPp
qk sepk n.b 
QSp 
F, OqSspp
qk s siz n.b 
Qsp 
F, Qqsspp
156

---

k.k. sepk poli
qSP
F, qqSsPp
k.k s siz poli
qsP
F, qqssPp
k.k sepk n.b
qSp
F, qqSspp
k.k s-siz n.b
qsp
F, qqsspp
Diduragay nikoh. Oraliq irsiylanish
12
. fen o ’rtacha, qo’y ko’z 
kichik, havorang
Pgen
AaBb
x 
aabb
fen
o ’rtacha
o’rtacha 
kichik
kichik
qo’y ko’z
havorang 
qo’y ko’z
havorang
Figen
AaBb
Aabb 
aaBb
aabb
13. fen
oo’ ko u
oo’ ko u
Pgen
AaKk
x 
AaKk
AK
Ak
aK
ak
AK
Ak
birinchi 
farzand og’zi 
katta 
ko’z 
oralig’i yaqin 
AAkk
aK
og’zi o’rtacha ko’z 
oralig’i uzoq 
AaKK
og’zi kichik 
ko’z oralig’i 
uzoq 
aaKK
ak
og’zi kichik 
ko’z oralig’i 
yaqin 
aakk
14. fen ko’zi kichik 
ko’zi katta
Iabi yupqa 
labi do’rdaygan
Pgen 
kk dd 
x 
KK DD
fen ko’zi o ’rtacha labi o ’rtacha 
F ^ en
KkDd
157

---

15. fen to ’lqinsimon soch 
to’Iqinsimon soch 
qorako’z 
havorangko’z
Pgen 
TtQq 
x 
Ttqq
â
\
TQ
Tq
tQ
tq
Tq
TTQq
Birinchi
farzand
jingalak
sochl i
havorang
ko’zli
TTqq
tq
tekis soch 
qora ko’z 
ttQq 
mumkin
Odamlarda belgilarning jins bilan birikkan
holda irsiylanishi
16. a) fen sog’ 
gemofiliya 
Pgen XHXH x XhY 
fen sog’ (tashuvchi) 
sog’
F,gen 
XHXh 
XHY
fen sog’ (tashuvchi) 
sog’
Pgen 
XHXh 
x 
XHY
fen 
sog’ 
sog’ (tashuvchi) 
sog’ gemofiliya 
25% nevaralar 
Figen XHXH 
XHXh 
XHY 
XhY gemofiliya bilan kasal
17. fen
polid
gipertrixoz
Pgen
XXPp
x 
XYgpp
fen
polid 
normal 
giper.polid gipertrixoz
Figen
XXPp 
XXpp 
XY8Pp 
XY8pp 
ehtim oli yo'
18. fen
sog’lom
gemofiliya
Pgen
XHX h
x XhY
fen
sog’lom
tashuvchi gemofiliya gemofiliya
Figen
XHY
XHXh 
XhY 
XhXh mumkin
19. fen
tashuvchi
daltonik
Pgen
XDXd
x 
XdY
fen
tashuvchi
daltonik 
sog’ 
daltonik
Figen
XDXd
XdXd 
XdY 
XdY
158

---

20
. fen
tashuvchi
sog’lom
Pgen
VH v h 
A D A d
x XhdY
fen
sog’lom
sog’lom 
tashuvchi
gemofiliya
sog’lom
sog’lom 
soe’lom
vH V 
V” V
*1
A 
d
t 
A 
d
A £)
daltonik
F, gen
vH vH
A 
d
A 
d
XhdY
21
.fen
tashuvchi 
gemofiliya 
daltonik 
sog’lom 
Pgen 
XHd Xhd x XhDY 
fen sog’lom gemofiliya sog’lom gemofiliya 
tashuvchi sog’lom 
daltonik 
sog’lom 
Fi gen XHd XhD 
XhDXhD 
XHdY 
XhDY
Komplementär irsiylanish
22
. 
1
). fen normal eshitadi 
kar 
Pgen 
AABB 
x aabb 
fen 
normal eshitadi 
Figen 
AaBb
2
). fen normal eshitadi 
kar 
Pgen 
AaBb 
x aabb
fen 
normal eshitadi 
kar 
kar 
kar 
Figen 
AaBb 
Aabb 
aaBb 
aabb
3). fen kar 
kar 
Pgen Aabb x aaBb
fen 
normal eshitadi 
kar 
kar 
kar
F]gen 
AaBb 
Aabb 
aaBb 
aabb
4). fen 
normal eshitadi 
normal eshitadi 
Pgen 
AaBb 
x 
AaBb
O
f 
/
/ 
*o
'
AB
Ab
aB
ab
normal
normal
normal
normal
AB
eshitadi
eshitadi
eshitadi
eshitadi
AABB
AABb
AaBB
AaBb
normal eshitadi
kar
normal
kar
Ab
AABb
AAbb
eshitadi
AaBb
Aabb
normal eshitadi
normal
kar
kar
aß
AaBB
eshitadi
AaBb
aaBB
aaBb
ab
normal eshitadi
kar
kar
kar
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
159

---

5). Aabb 
X 
AaBb
9
в
AB
Ab
aB
ab
Ab
normal eshitadi 
AABb
kar
AAbb
normal
eshitadi
AaBb
kar
Aabb
ab
normal eshitadi
kar
kar
kar
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
23. fen
normal eshitadi 
kar
Pgen
AABb
x aabb
fen
normal eshitadi
kar
Fi gen
AaBb
Aabb
24. fen
kar
kar
Pgen
Aabb 
x
aaBb
fen
normal eshitadi
kar
Fi gen
AaBb
Aabb
25. fen
kar
kar
Pgen
AAbb
x 
aaBB
fen
normal eshitadi
Fi gen
AaBb
Polimer irsiylanish
26. fen 
mulat 
mulat
Pgen 
A,aiA
2
a
2
x 
AiaiA
2
a
2
\
9
Ai A
2
Aia
2
a, A
2
ai
a2
A[A
2
qora rang 
AiA]A
2
A
2
qoramtir
AiA]A
2
a
2
qoramtir
AiaiA
2
A
2
oraliq 
Aiai A
2
a
2
Aja
2
qoramtir
Ai A) A
2
a
2
oraliq
A)Aia
2
a
2
oraliq
AiaiA
2
a
2
oqish 
Aiaia
2
a
2
ai A
2
qoramtir
AiaiA
2
A
2
oraliq 
AiaiA
2
a
2
oraliq 
ä| ai A
2
A
2
oqish 
ai Ei A
2
a
2
aia
2
oraliq
A i a¡ A
2
a
2
oqish 
Aia, a
2
a
2
oqish 
ai ai A
2
a
2
oq rang
160

---

IX 
BOB 
Kodominantlik
1. fen 
I 
IV 
Pgen 
OO 
AB
II 
HI 
AO 
BO mumkin emas
2. fen 
I 
II 
II 
IV 
P gen 
OO 
AO 
AA - AB
I 
II
F, 
OO 
AA
3 .P АО 
X 
BO
I 
II 
III 
F, OO AO 
BO
4. P AA - BB 
AB - OO
IV 
Birinchi 
II III 
Ikkinchi
F| 
AB 
oilani talabi haqli 
AO BO 
oilani talabi noto’g’ri
5. P I 
I 
I 
И 
I 
III
0 0 X OO 
yoki OO x AO yoki OO x BO 
I 
I 
I
F, OO
6 .0 0
- mumkin emas
7.Geterozigota holatda ota onaning qon gruppasi II va III bo’lsa 
quyidagi natijaolinadi:
II 
III 
P AO - BO
1 
II 
III 
IV 
F, OO AO 
BO AB
8
. Yo’q mumkin emas
l§.Xrom osom alar aberratsiyasi bilan
bog’liq bo’lgan mutatsiyalar
1. 45 ta xromosomaga ega ona, xola, buvi norma] tug’ilgan bo’lsa, 
yetishmovchi 1 ta xromosomaning o ’mini 15- xromosomaning uzun 
yelkasi 
qoplaydi. 
46 
ta 
xromosomali 
bolada 
mazkur 
bitta 
xromosomaning uzun yelkasi Daun sindromiga sabab bo’ladi.
2. 2 xil zigota hosil bo’ladi. Birida 45 ta xromosoma bo’lib, bu zigota 
nobud bo’ladi. Ikkinchisida 47 ta xromosoma bo’lib, zigotadan Daun 
kasalligi bor bolarivojlanadi.
3. Xromosomalaming ikki yelkasining uchi uzilgandan keyin, uzilgan 
joylaridan ulanib, doira shaklini hosil qiladi, bu hodisa deletsiya 
deyiladi.
161

---

Genom mutatsiyalar. Poliploidiya
1. 
AAa 
Aaa 
gametalar 1. AA; 2 .a ; 
1. Aa; 2. a;
3. A; 4. Aa. 
3. A; 4. aa.
2. 
4 2 ta b o ’ladi.
3.
s
9
1 AA
4Aa
laa
aa
qizil 
1A Aaa
qizil
4Aaaa
oq
laaaa
p fert qizil 
sariq
5. 
gen 
Aaaa
x 
aaaa
gameta Aa aa 
aa 
fen 
qizil 
sariq 
Fi gen Aaaa 
aaaa
6.27, 36, 45 va 54gateng. 
7.
1HLHL
4HLhI
lhlhl
1HLHL
kalta
kalta
kalta
1HLHLHLHL
4HLHLHLhl
IHLHLhlhl
4HLhl
kalta
kalta
kalta
4HLHLHLhl
16HLHLhlhl
lHLhlhlhl
lhlhl
kalta
kalta
uzun
IHLHLhlhl
4HLhlhlhl
lhlhlhlhl
a) ota-ona: 1 HLHL; 4HLhl; lhlhl nisbatda 3 xil gameta hosil qiladi;
b) duragaylar 4 xil genotipga ega bo’ladi;
v) ulardan 
8
tasi kalta poyali bo’lib, kelgusida ajralmaydi.
2§.Aneuploidiya
1.41 ta xromosoma bo’ladi,
2
. 
2
xil gameta xosil qiladi, birida 
21
ta, ikkinchisida 
20 
ta xromosoma bo’ladi.
3. 40 ta xromosoma bo’ladi.
162

---

4. Bi r xi l g a m e l a h o s i l qi l adi ; 2 2 ta x r o m o s o m a b o ’ ladi.
5. 4 2 ta x r o m o s o m a b o ’ ladi.
3§.M odifikatsion o ’zgaruvchanlikni m atem atik statistik iisulda 
o’rganish metodikasi