Аsoslari Darslik

Nazorat uchun savollar 
 1.Changsizlantirish jarayonining mohiyati nimadan iborat? 
2. Changlanni kontsentratsiyasiga qo‘yiladigan qanday me’yorlarni bilasiz? 
3. Changsizlantirish jarayoniga qanday omillar ta’sir qiladi? 
4. Batareyyali tsiklonlarning tuzilishi va ishlash tartibi haqida nimalarni bilasiz? 
5. Changlar granulometrik tarkibiga ko‘ra qanday o`lchama bo`ladi? 
 
 
11.4. Oqava suvlarni tozalash 
 
Foydali qazilmalarni boyitish fabrikalaridan chiqayotgan oqava suvlar 
boyitish jarayonining chiqindilar bilan birgalikda chiqindi saqlash maydonlariga 
tashlanadi. O‘z navbatida ular atrofdagi suv havzalariga tushib sifatiga sezilarli 
darajada ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Fabrikalardan chiqayotgan oqava suvlarda ifloslantiruvchi moddalardan biri 
– bu dispers moddalardir. Ular jumlasiga gravitatsiya jarayoni chiqindilari, suvda 
erigan tuzlar, emultsiya xolidagi flotoreagentlar, reagentlarni o‘zaro va minerallar 
bilan ta’siri natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar kiradi. 
Oqava suvlar tarkibida quyidagi zararli moddalar va birikmalar bo‘lishi 
mumkin. 
-
Texnologik jarayonlarda qo‘llanilayotgan kislotalar va ishqorlar. 
-
Reagentlarda erigan temir, mis, nikel, rux, kaliy, alyuminiy,kobalt, kadmiy, 
surma va boshqa metallar ionlari.
-
Tsionidlar – suvlarni asosiy ifloslantiruvchi moddalar turkumiga kirib boyitish 
fabrikasida flotoreagentlar sifatida keng qo‘llaniladi, shuningdek tsianidlar ruda va 
boyitmalarda oltinni ajratib olishda asosiy reagent xisoblanib, oltin ajratish 
fabrikalarida keng qo‘llaniladi shuningdek tsianidli eritmalarda rangli metallar 
bo‘lishi (mis, rux va boshqalar komplekslar hosil qilib, inson hayoti uchun zaharli 
hisoblanadi). 
-
Ftoridlar ham boyitish fabrikasida flotatsiya jarayonida reagent sifatida 
qo‘llaniladi va ular jumlasiga ftor kislotasi, natriyning ftor kremniyli tuzi misol 
bo‘ladi. 
-
Foydali kazilmalarni flotatsion boyitish jarayonida, reagent sifatida neft 
mahsulotlaridan keyin, fenol va krezollar, mis, mis-molibden hamda molibden - 
volfram rudalari uchun foydalaniladi. 
Xullas boyitish fabrikalaridan chiqayotgan oqava suvlar tarkibi jixatidan 
zararli moddalarga juda boy bo‘lib, atrof – muxitdagi suvlarni sezilarli darajada 
zaharlaydi, u esa o‘z navbatida ekologiya va insoniyat hayotiga o‘zining salbiy 
ta’sirini ko‘rsatadi. Shuning uchun fabrikadan chiqayotgan oqava suvlarni tozalash 

---

151 
muxim ahamiyatga ega, undagi zararli moddalarni miqdori mumkin qadar kam 
bo‘lib, sanitar normativlarida belgilangan kontsentratsiyadan oshmasligi shart, 
jumladan: