O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

Mavzuga doir test savollari 
 
Qanday muhitlarga anizotrop muhit deyiladi? 
Agar muhitdan o’tayotgan yorug’lik nurlari qutblangan bo’lsa, bunday muhitlarga 
anizotrop muhit deyiladi 
Agar muhitning fizik xossalari uning yo’nalishlariga bog’liq bo’lsa, bunday 
muhitlarga anizotrop muhit deyiladi
Nurlarning parallel plastinkada tarqalish yo’li uning tushish burchagiga 
bog’liq bo’lsa, bunday muhitlar anizotrop muhit deyiladi 
Nur optik zichligi kichik bo’lgan muhitdan optik zichligi katta bo’lgan 
muhitga o’tganda anizotroplik xossasi kuzatiladi 
 
Qanday nurlar oddiy nurlar deyiladi? 
Yorug’likning sinish qonunlari o’rinli bo’lgan nurlarga oddiy nurlar deyiladi
 
Geometrik o’lchamga ega bo’lgan nurlar oddiy nurlar deyiladi 
Faqatgina to’lqin xususiyatini namoyon qiluvchi nurlar oddiy nurlar deyiladi 
Faqatgina zarracha xususiyatini namoyon qiluvchi nurlar oddiy nurlar 
deyiladi 
 
Qanday nurlar g’ayrioddiy nurlar deyiladi? 
Geometrik o’lchamga ega bo’lgan nurlar g’ayrioddiy nurlar deyiladi 
Faqatgina to’lqin xususiyatini namoyon qiluvchi nurlar g’ayrioddiy nurlar 
deyiladi 
Faqatgina zarracha xususiyatini namoyon qiluvchi nurlar g’ayrioddiy nurlar 
deyiladi 
Sinish qonunlariga bo’ysunmaydigan nurlar g’ayrioddiy nurlar deyiladi 
 
Qutblanish tekisligining aylanishi asosida ishlaydigan optik qurilma 
qanday nomlanadi? 
Spektrofotometr 
Interferometr 
Saxarometr yoki polyarimetr 
Refraktometr 
 

---

72 
 
10-§. YORUG’LIKNING SOCHILISHI 
10.1
 
Yorug’likning sochilishi
Muhitga yorug’lik tushganda yorug’likning qaytishi va sinishi bilan 
birga uning sochilishi ham sodir bo’ladi. Tiniq muhitlarda yorug’likning 
sochilishi kuzatilmaydi. Yorug’likning to’lqin nazariyasiga asosan bu holda 
ikkilamchi manbalardan tarqatilgan nurlarning o’zaro interferensiyalanishi 
natijasida to’lqin intensivligi so’nadi va bu intensivlikning so’nishi o’tuvchi 
nurlar yo’nalishidan tashqari barcha yo’nalishlarda vujudga keladi. 
Mandelshtam nazariyasiga ko’ra yangi to’lqin frontining ikkilamchi 
manbalardan tarqatilgan yorug’liklarning so’nishi uchun manbalarning 
kogerentligi yetarli bo’lmasdan ular intensivligining tenglik sharti ham 
bajarilishi 
lozim. 
Aks 
holda, 
yorug’likning sochilishi kuzatiladi. 
Yorug’likning sochilishi bir jinsli bo’lmagan muhitlarda ko’proq kuzatiladi.