O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

6 .6 .3 . Sportning takomillashuv hosqichi
U shbu bosqichning asosiy vazifalari quyidagilar: m ashg‘ulot yukla- 
m alari hajm i va shiddatini osh irish , k u rash ch in in g tc x n ik -ta k tik
harakatlarini takomillashtirish, yetakchi jism oniy sifatlaming m aksimal 
darajada rivojlanishiga erishish, m usobaqa tayyorgarligini takom illash- 
tirish, m ashg‘ulotlar ham da m usobaqalarda qiyinchiliklam i yengib 
o ‘tish jaray onid a axloqiy-irodaviy sifatlarini tarbiyalash.
M ashg‘u lotning asosiy uslublari: tak roriy , aylanm a, o ‘zgaruv- 
c h a n , o ‘yin, m usobaqa.
Kurash m ashg‘ulot vositalari: o ‘quv-m ashg‘ulot bellashuvlari, ku- 
rashchining maxsus mashqlari, m usobaqa xususiyatiga ega bellashuvlar, 
akrobatika va gimnastika mashqlari. Bu bosqichga o ‘smir kurashchilar 
texnik-taktik m ahorat asoslarini egallagan holda yetib keladilar, shuning 
u ch un kurashchining asosiy faoliyati harakat malakasini takom illash- 
tirishga qaratilgan. 0 ‘rganilgan kurash usullarini ko‘p m arta ketm a-ket 
takrorlash zamr. Kurashchilar bu usullami o ‘quv-m ashg‘ulot bcllashuv- 
larida, albatta, qo ‘llashlariga e ’tibor berish ham da shunga erishish 
lozim. Shu sababli ushbu bosqichda maxsus vazifalar (m asalan, faqat 
tashlashlardan foydalanib kurashish va h.k.) b o ‘yicha o ‘q u v -m a sh - 
g‘ulo t bellashuvlarini rejalashtirish m um kin. Kurashchilarga bellashuvni 
olib borish taktikasi yo‘llari to‘g‘risida to ‘liq m a ’lum otlar berish zam r.
Sport takom illashuvi bosqichida jism on iy sifatlarni tarbiyalashga 
katta e ’tib o r berish lozim. Y uqorida aytilganidek, sport kurashida 
m usobaqa faoliyatida muvaffaqiyatga erishish m uhim darajada tezko r- 
kuch va maxsus chidam lilikning rivojlanganligiga bog‘liq.
Sport takom illashuvi bosqichida quyidagi tezkor-kuch sifatlarini 
tarbiyalash uslublaridan foydalanish niaqsadga muvofiqdir: m ashqni 
tak ro ran o ‘zgartirish uslubi, dinam ik kuchlanish lar uslubi, turli vazn- 
dagi raqiblar bilan texnik harakatlam i tak ro ran bajarish uslubi.
0 ‘sm ir kurashchilarda tezkor-kuch sifatlarini tarbiyalash uch un
tuzilm asi jih atid an texnik-taktik harakatlarga yaqin b o ‘lgan jism oniy
m ashqlardan foydalanish m aqsadga m uvofiqdir.
T e z k o rlik va kuchni tarbiyalash m a sh g ‘u lo tn in g birg alikd ag i 
uslubini qoMlagan holda tanlangan sport turi texnikasida tak o m illa- 
shish bilan uyg‘unlashtirish lozim.
K u rash ch in in g um um iy va m axsus ch id am lilig in i tarb iy ala sh
m ashg‘ulot jarayonining asosiy qism laridan biri hisoblanadi.
6 6

---

Kurashchining um um iy chidamliligini oshirishning asosiy vositalari 
b o ‘lib kross yugurish, sport o'yinlari, suzish hisoblanadi. U m um iy 
chidam lilikni tarbiyalashga qaratilgan m ashqlarni bajarishda yuklam a- 
ning besh tarkibiga e ’tibor berish lozim:
1) m ashq shiddati (harakatlanish tezligi);
2) m ashq davomiyligi;
3) dam olish uzoqligi;
4) dam olish xususiyati, tanaffu slarni b o sh q a faoliyat tu rlari 
bilan toMdirish;
5) takrorlashlar soni.
K urashchining maxsus chidam liligini tarbiyalash m aqsadida ra- 
qiblarni alm ashtirgan holda o ‘quv-m ashg‘u lo t bellashuvlari, maxsus 
tartib d a bellashuvni olib borish (bir bcllashuvda 4 —5 m artad an ) va 
h.k. K etm a-ket bir raqib bilan bir necha usul bajarish.
Tiklanish tadbirlari: o ‘qish, m ashg‘u lo tlar va dam olish tartibiga 
rioya qilish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga am al qilish, chiniqish. Uqalash, 
havzada suzish, bug‘li ham m om , to ‘laqonli vitam inli ovqatlanish.