Agrokimyo va tuproqshunoslik

Oltingugurt
oqsil moddalar va efir moylari tarkibiga kiradi. Tuproqda 
oltingugurt 0,1 % dan oshmaydi., asosan biologik yo‘l bilan to‘planib yuza 
qatlamlarda 3 % dan oshib borishi kuzatiladi. Oltingugurt tuproqda fosfatlar, 
sulfidlar va organik moddalar tarkibida bo‘ladi. Ular parchalanib kaliy, natriy, kalsiy, 
magniy sulfitlarni tashkil qilib, quruq iqlimli tuproqlarda to‘planib ularni turli 

---

131 
darajada sho‘rlantirishi mumkin. Sanoat chiqindilari bilan ifloslangan tuproqlarda 
harakatchan oltingugurt miqdori oshib ketadi. 
Tuproqdagi o‘simliklar va hayvon organizmi uchun nixoyatda oz miqdorda 
zarur bo‘lgan kimyoviy elementlar, mikroelementlar deyiladi. Ularga bor (В), 
marganets (Mn), molibden (Мо), mis (Сu), rux (Zn), kobalt (Со), iod (J), ftor (F) 
singarilar kiradi. 
Mikroelementlar
o‘simlik, hayvon va odam organizmi faoliyatida fiziologik 
va biokimyoviy jarayonlarda ishtirok etadi. Ular fermentlar, gormonlar va vitaminlar 
tarkibiga kiradi. Mikroelementlar tuproq tarkibida yalpi va harakatchan holatda 
bo‘ladi. 
Mikroelementlar tuproq tarkibiga uni hosil qiluvchi jinslar birlamchi va 
ikkilamchi minerallar yoki organik moddalardan meros qilib olinadi. Tuproq 
tarkibida mikroelementlarning yetishmasligi yoki meyoridan ko‘pligi tufayli 
o‘simlik, jonivorlar va inson organizmida turli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Tuproq 
tarkibida mis yetishmasa o‘simliklarda oqsil sintezi pasayadi va hosil kamayb ketadi. 
Rux
o‘simliklarning nafas olish va fermentativ faolligini kuchaytiradi. Rux 
tanqisligi natijasida o‘simliklarda oqsil tez parchalanadi.
Bor 
elementi o‘simliklardagi uglevodlar almashinuvida va gulning 
changlanishida katta rol o‘ynaydi. 
Molibden
o‘simliklarning azot almashinuvida va fermentlar faolligini 
oshirishda ishtirok etadi.