Agrokimyo va tuproqshunoslik

а-100 
Н=--------------------------- 
1000 
bu yerda, N-namunaga olingan tuproq massasi; a-namunaga olingan tuproq 
ichidagi qo‘shilma; 100-foizga o‘tkazish koeffitsiyenti; 
Masalan, tahlil uchun olingan 1000 g (100 %) tuproqda 25 mg mexanik 
zarrachalar, 10 g o‘simlik ildizlari, 5 g boshqa qo‘shilmalar bo‘lsa, ular namunaga 
nisbatan foizlarni tashkil etadi: 
25·100 
mexanikaviy zarralar-
--------------------=2,5 %; 
1000 
10·100 
o‘simlik ildizlari -
-----------------------=1,0 %; 
1000 
5·100 
boshqa qo‘shilmalar 
- -----------------------=0,5 %
ni tashkil etadi. 
1000 
Demak, 1000 g tahlil uchun olingan tuproq ichida (25+10+5) 40 g
40·100 
 qo‘shilma bo‘lganda u namunaga nisbatan ---------------=4,0 %
ni tashkil etadi. 
1000 
Agarda, tuproq tarkibidagi nitrat birikmalari yoki ammiak miqdori tahlil qilishga 
to‘g‘ri kelsa, olingan tuproq namunasining qurib qolishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. 
Bunday tahlillar tuproq qurimasdan oldin tozalanadi. Tuproq qurib qolsa, undagi 
ammiakning bir qismi oksidlanib nitratga aylanib ketadi. 

---

240 
Tuproqning tuzilishi (strukturasi)ni tahlil qilish zarurati kelib chiqqanda, tuproq 
namunasi maydalanmasdan oldin tahlil qilinadi. Aks holda, tuproqning tabiiy tuzilishi 
buzilib ketadi. Bunday tahlilning natijasi to‘g‘ri bo‘lmaydi. 
 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTI №2
 Tuproq tarkibidagi gigroskopik namlik miqdorini aniqlash 
Gigroskopik namlikni aniqlash 
Nazariy tushuncha: 
Tuproqning qattiq qismi havodan bug‘simon namni 
singdirib, uni o‘zining zarralari sirtida mahkam ushlab turish xususiyatiga ega. Shu 
sababli havoda qurigan holatdagi tuproqda hamisha ma’lum miqdorda suv bo‘ladi. 
Tuproqning havodagi namni singdirish xossasi gigroskopikligi deb, shimilgan 
nam esa gigroskopik nam (G) deb ataladi. 
Tarkibidagi gigroskopik nam miqdori tuproqning mexanik tarkibiga undagi 
organik moddalar yoki turli tuzlarning miqdoriga bog‘liq. Og‘ir qumoq va soz 
tuproqlar qumli va qumloq tuproqlarga qaraganda havodan suvni ko‘proq singdirib 
oladi. Chirindiga boy tuproqlarning shuningdek, sho‘rlangan tuproqlarning ham 
gigroskopikligi yuqori bo‘ladi. 
Gigroskopik suvni tuproq mahkam ushlab turgani uchun uni o‘simliklar 
o‘zlashtira olmaydi. Tuproqdan suvni chiqarib yuborish uchun uni termostatda 1050 
C gacha qizdirish zarur. 
Gigroskopiklik ko‘rsatkichidan tahlil natijalarini mutlaqo quruq tuproqqa 
hisoblash uchun foydalaniladi.