Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Тўртинчи китоб инсон маънавий-ахлоқий 
шаклланишида тўртинчи қадам бўлиб, кўпроқ инсонларни 
зиё, нур, яъни илму маърифатга чорлайди.
Аксарият 
ҳикоятларда илмсизлик, ахлоқсизлик қораланади. Баъзи 
ҳикоятларда нафс қулига айланган инсонлар ҳаёти ҳажвий 
шаклда тасвирланади.
“Маснавий”нинг бешинчи китоби.
“Бу Маснавий 
дафтарлари, маънавий тушунчаларнинг бешинчи китобидир. Ул 
ҳақдаким, шариат шамга ўхшар, йўлингни ёритар, то қўлга шам 
олмагунча йўл юрмоғинг маҳолдир. Бас, йўлга тушдингми, ул 
Тариқатдир. Йўл босиб мақсадга етганинг, қўлга киритганинг – 
Ҳақиқат”, – дейилади ва китобда комилликка эришиш йўллари 
кўрсатилади. “Шариат илмдир, тариқат амалдир. Ҳақиқат 
Аллоҳга етишмоқдир”,
2
– дейилади. Асарда 
“Феълдаги 
1
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (387-бет). 
2
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (504-бет). 

---

50 
тафовутлар”, “Товус”, “Дарвешлар суҳбати”, “Итига 
марсиялар куйлаб йиғлаган араб ҳикояти”, “Оҳу боласи”, “Абу 
Бакр исмли киши”, “Тушда”, “Нафс”, “Сенга бир дўст керак”, 
“Пайғамбарлик даъво қилган кимса”, “Мурид”, “Зарвон аҳли 
қиссаси”, “Аёзнинг фаросати”, “Мажнун воқеаси”, “Машуқнинг 
имтиҳони”, “Насуҳнинг тавбаси”, “Агар юраги бўлса”, “Тери 
қўлдан кетди”
номли бир қатор ҳикоятлар келтирилган. 
Бешинчи китоб инсон маънавий-ахлоқий шаклланишида 
бешинчи олий қадам бўлиб, инсон ўзидаги ёмон 
хислатлардан қутулиб, камолот йўлини танлаши борасида 
фикр юритилган.
Румий таълимотининг марказий ғоясига 
эътибор қаратилса, унга кўра, ҳаётнинг ўзи инсон қалбининг 
буюк ҳақиқатини изчил, узлуксиз ўрганиш усули каби кўринади, 
чунки ҳар бир қалб уни ўзи қабул қила оладиган даражада ва 
белгиланган чегарасигача қабул қилади. Бундан ташқари, бутун 
оламнинг ўзи ўқитиш маскани саналади; ундаги дарслар – инсон 
ҳаёти борасида ташкил қилинган; ўқув қуролларини эса ҳаётда 
кузатиладиган бутун ҳолат, учрашувлар, нарса ва ҳодисалар, 
тирик мавжудот ташкил этади.