Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

16 - жадвал. Жалолиддин Румий маънавий меросидан 
фойдаланишга оид таълимни ташкил этишнинг ноаънанавий 
шакллари 
№ Таълимни ташкил этишнинг ноаънанавий шакллари 
1. 
Суҳбат 
2. 
Баҳс-мунозара 
3. 
Давра суҳбати 
4. 
Конференция 
5. 
Тадқиқот 
6. 
Кўрик-танловлар 
7. 
Матбуот конференцияси 
8. 
Тўгарак 
Юқорида кўрсатиб ўтилган тарбивий тадбир шаклларнинг 
ҳар бири ўзида олий таълим тизимида Жалолиддин Румийнинг 
маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларидан фойдаланиш 
борасидаги умумий ва хусусий мақсадни акс эттира олади.
Қуйидаги таълим методлари ва воситалари Жалолиддин 
Румийнинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларидан 
фойдаланишда самарали саналади: 
1.
Суҳбат методи – талабалар Жалолиддин Румийнинг 
маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашлари борасида тушунчага 
эгаликларини англаш, унинг ёшларда маънавий-ахлоқий 
тарбияни шакллантириш борасидаги фикрларини ўрганиш ҳамда 
муаммо юзасидан эркин, мустақил фикр юритишларини 
таъминлашга ёрдам беради. 
2.
Савол-жавоб методи – олий таълим муассасаси 
талабаларининг Жалолиддин Румийнинг маънавий-ахлоқий 
тарбияга оид қарашлари ҳақидаги шахсий мулоҳаза ва 
қарашларини аниқлашга хизмат қилади. Саволларнинг аниқ, 
қисқа бўлиши ва тўғри ифодаланиши талабаларга мантиқий 
фикрлашга имкон беради.

---

30 
3.
Маъруза методи – талабаларда Жалолиддин Румийнинг 
маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларининг моҳиятини 
англатиш, асарларининг маъносини тўғри тушунтириш, шахсда 
сўз юритилаётган маънавий-ахлоқий тарбияни шакллантириш 
омиллари, 
шарт-шароитлар 
ва 
педагогик 
имкониятлари 
тўғрисида маълумотлар беришга йўналтирилади.
4.
Тушунтириш методи – талабаларда Жалолиддин 
Румийнинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларидан 
фойдаланишнинг назарий моҳияти ва унга эга бўлишнинг 
ижтимоий аҳамияти, миллат равнақи, юрт озодлигини 
таъминлашдаги роли ҳақидаги тушунчалар ҳосил қилинади.
5.
Интерфаол 
методлар 
– 
талабалар 
томонидан 
Жалолиддин Румийнинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид 
қарашлари ҳамда шахсда маънавий-ахлоқий тарбиянинг 
шаклланиши юзасидан эркин, мустақил фикр юритиш, баҳс-
мунозарани 
ташкил 
этиш 
кўникма 
ва 
малакасининг 
тарбияланиши, талабаларнинг стандарт фикр юритишдан озод 
этиш, шунингдек, муҳокама этилаётган муаммонинг ечимига оид 
ранг-баранг ғояларни тўплашга имкон беради.
6.
Эксперт баҳолаш методи – тадбирлар иштирокчилари 
(респондентлари) фаолиятининг тенгдошлар томонидан ўзаро ёки 
махсус белгиланган экспертлар гуруҳи томонидан холис, 
объектив, ҳар томонлама тўғри баҳоланишини таъминлашга 
ёрдам беради.
7.
Ҳикоя 
қилиш 
методи 
Жалолиддин 
Румийнинг 
маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларининг ижтимоий 
аҳамияти, бугунги кундаги маънавий-ахлоқий тарбиядаги ўрни, 
ёшларда сўз юритилаётган тарбияни такомиллаштириш юзасидан 
жонли нутқ ёрдамида тушунтиришларни олиб бориш 
ҳисобланади. Тушунтириш талабалар томонидан муаммонинг 
моҳиятини тўғри англанишига имкон яратади.
8.
Муаммоли вазиятларни яратиш методи – талабаларни 
тадқиқот муаммоси ҳамда унинг моҳиятини ёритувчи таянч 
тушунчалар юзасидан ҳар томонлама жиддий фикр юритиш, 
муаммонинг 
ечимини 
топишда 
мавжуд 
интеллектуал 
имкониятлардан фойдалана олиш кўникмасининг шаклланишини 
таъминлайди. 

---

31 
9.
Манба билан ишлаш методи – Жалолиддин Румийнинг 
маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашлари моҳиятининг 
талабалар томонидан тўғри ва тўлақонли англаниши, уларнинг 
эътиборига ҳавола этилаётган саволлар, муаммоли вазиятлар 
бўйича кичик тадқиқотчилик фаолиятини ташкил этиш кўникма 
ҳамда малакаларига эга бўлишларига ёрдам беради. 
10.
Кўргазмалилик 
методи 
– 
талабалар 
томонидан 
ўзлаштирилаётган назарий маълумотларни мустаҳкамлаш, 
маънавий-ахлоқий тарбиянинг моҳиятини тўлақонли англаниши, 
билимларни амалиётда қўллаш кўникмаларининг тарбияланиши 
учун зарур шароитни юзага келтиради. 
11.
Фаолиятда машқлантириш (амалий машқлар) методи – 
интеллектуал тренинглар асосида талабаларда маънавий-ахлоқий 
тарбиянинг такомиллашиши учун шароит юзага келади. 
12.
Амалий тажрибалар 
(тадқиқотчилик) методи – 
талабалар эътиборига ҳавола этилаётган мавзуларда мантиқий 
фикр юритиш, шахсий фикр-мулоҳазаларини илгари суриш, ўз 
қарашларини далиллаш, ҳимоя қилиш, тенгдошларини уларга 
ишонтириш кўникма ва малакаларининг тарбияланишига ёрдам 
бериш билан бирга улар томонидан муаммо моҳиятини чуқур 
англаниши учун зарур шарт-шароитни юзага келтиради. 
Жалолиддин Румий маънавий меросининг назарий ва амалий 
жиҳатларини ёритишда қўлланиладиган таълим воситалари 
таълим самарадорлигини оширишга хизмат қилади. Ўқитишнинг 
асосий воситалари сифатида асосий ўқув мазмунига эга бўлган 
режалар, ўқув дастурлари, дарслик ва ўқув қўлланмаларда Румий 
илмий меросидан етарлича фойдаланишни ташкил этиш мақсадга 
мувофиқдир.
Масалан юқорида изоҳланган “Умумий педагогика назарияси 
ва амалиёти”