|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
12
Муҳаммад исмли икки ўғил туғилади. Бир неча йиллардан сўнг
Гавҳархоним вафот этади ва Мавлоно бир боласи билан бева
қолган Кира хонимга уйланади. “Машҳур инсонларнинг таржи-
маи ҳолларини ёзиб борадиган кишилар Ҳазрат Румийнинг ик-
кинчи рафиқаси, насронийдан чиққан Кира хотунга “Иккинчи
Робия” ва “Биби Марямга ўхшаш аёл” деб таъриф берганлар”
14
.
Мавлононинг иккинчи никоҳидан Музаффариддин исмли бир
ўғил ва Маликахоним исмли бир қиз дунёга келади.
Ўша пайтларда Онадўлининг катта қисми салжуқийлар дав-
лати ҳукмронлиги остида эди. У ерда салжуқийлардан бўлган
маърифатпарвар ва шоиртабиат Султон Алоуддин Кайқубод
(1219–1236) ҳукмдорлик қилаётган эди. Салжуқ турклари Ки-
чик Осиёдаги Византия ерларини босиб олиб, ХI аср охирида
Кўния султонлигини тузганлар. Султон Алоуддин Кайқубод
ҳукмронлиги унинг энг гуллаб-яшнаган даврига тўғри келади.
Кўнё бу давлатнинг пойтахти эди. Кўнё санъат асарлари билан
машҳур, олимлар ва санъаткорлари кўп шаҳар эди. Қисқаси,
салжуқийлар давлати энг порлоқ даврини бошдан кечираётган
бўлиб, давлат ҳукмдори Баҳоуддин Валадни Карамандан Кўнёга
таклиф этади ва шу ерда жойлашишини хоҳлайди. У даврда Кўнё
бехавотирроқ бўлганлиги туфайлими, шарқнинг олиму фузало-
лари, рассомлари, илоҳийшунослари мўғулларнинг мусулмон
дунёсига катта талофот етказгани учун паноҳ, нажот излаб бори-
шарди. Шунинг учун Кўнёда интеллектуал ҳаёт қизғин, диний ва
дунёвий олимлар анча-мунча бор эди. У ерда форс тили адабий
тил бўлиб, маҳаллий тил грек, турк тилларидан иборат эди.
Баҳоуддин Валад Султоннинг таклифини қабул қилади ва
1228 йил 3 майда Кўнёга оиласи ва дўстлари билан келади.
Султон Алоуддин Кайқубод уларни тантана билан қаршилаб,
яшашлари учун Олтинапа мадрасасидан жой ажратади.
Баҳоуддин Валад 1231 йил 12 январда Кўнёда вафот этади.
Муборак жасади Салжуқийлар саройининг Гулбоғчасига
қўйилади. Буюк маърифат соҳиби Баҳоуддин Валаднинг “Ма-
ориф” асари ҳам Румийнинг етук воиз ва ахлоқшунос олим бў-
либ етишига сабабчи бўлди. Баҳоуддин Валад вафотидан сўнг
унинг маърифий ишларини ўғли Жалолиддин Румий давом
эттиради. Бу борада Султонвалад шундай дейди: “Баҳо Валад
14
Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. Ислом оламида хотин-
қизлар сиймоси. –Т.: “Шарқ” нашриёти, 1999. –Б. 87.
1-БОБ. Жалолиддин Румий шахси ва илмий меросини ўрганишнинг педагогик асослари
13
бу дунёдан кўз юмганида, жанозасига аёлу эркак бир бўлиб ке-
лишди ва фарзанди Жалолиддин Румий отасига ўхшаб дониш-
манд бўлганлиги учун барча халқлар унга юзланиб, отасининг
вазифасини давом эттиришини сўрашди”
15
. Бундан кўриняп-
тики Румий шахсида бошқара билиш, изидан эргаштира олиш
қобилияти шаклланган эди.
Мавлононинг замонига келиб калом илмида турғунлик
юзага келган эди. Калом илми уламолари ўтиб кетган катта
имомларнинг гапларини маҳкам тутиб туришдан бошқа ишни
қилмасдилар. Қадимги гаплардан қилча четланиш йўл қўйиб
бўлмайдиган нарса деган тушунчани қадрлар эдилар. Замон ўти-
ши билан эскириб қолган сўз ва жумлалар ўрнига кишиларга
тушунарлироғини келтиришга журъат қилмас эдилар. Мавло-
но ана шу иллатларни еча оладиган инсонлар сирасига кирувчи
тенги йўқ олим бўлиб, бир неча йиллар Кўния мадрасасида бош
мударрислик қилган. Қуръони каримни, Ҳадиси шарифларни,
шариат масалалари ва ислом тарихини жуда пухта билганлиги
унинг ижодида яққол намоён бўлган. Отасининг ўлимидан сўнг
Румийга отасининг халфаси Бурҳониддин Муҳаққиқ устозлик
қилади
16
. “Саййид Бурҳониддин Ҳусайн Муҳаққиқ Термизий, асли-
да Мовароуннаҳрнинг Термиз шаҳридан бўлиб, ўша ерда дунёга
келади. Уни Хуросонда ва Термизу Бухорода Саййид Ширвон (Сир-
дон) деб тилга олганлар”
17
. Румий устози Саййид Бурҳониддин
ҳақида “Саййид Бурҳониддин Муҳаққиқ сўзлаганда, биттаси
келди ва: “Фалончидан сенинг мадҳингни эшитдим” деди. У:
“Қўрайлик-чи, ул зот қандай одам экан? Мени таниб мақтай ола-
диган аҳволдамикин? Мени агар сўзларимдан таниган бўлса, та-
нимаган демакдир. Чунки бу сас, бу оғиз, бу лаб... ўткинчи. Булар-
нинг ҳаммаси белгилардир. Ишларим орқали таниган бўлса, яна
шундайдир. Аммо зотимни (моҳиятимни анг лаган) таниган бўл-
са, у ҳолда мени танибди. Фақат шундагина у мени мақтай олади
ва унинг мақтови менга тегишли эканини биламан”, – дебди” деб
ривоят келтиради
18
ва бундан ташқари шоир “Маснавий”да:
15
Султонвалад. Валаднома // Жалолуддини Румии Балхй. Маснавии маъ
-
навй бо ҳафт китоби нафиси дигар. –Кобул, 1362 ҳ. –С. 2.
16
Аҳмад Афлокий. Маноқиб ул-орифин. –Теҳрон, 1896. –С. 40–41.
17
Зиёев Х.М. Мавлавия ва таърихи таҳаввули он. –Душанбе: Ирфон, 2004.
–С. 43.
18
Жалолиддин Румий. Ичиндаги ичиндадур / Улуғбек Ҳамдам тарж. –Т.:
Янги аср авлоди, 2003. –Б. 25.
Do'stlaringiz bilan baham: |
