Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

2.Сабзавотчиликнинг ривожланиши, ҳозирги аҳволи ва 
истиқболи 
 
Ер юзида, шу жумладан Ўзбекистонда маданий экинлардан сабзи, 
шолғом, лавлаги 2 минг, пиёз ва бодринг 4 минг йилдан бери экилади. 
Сабзавотчиликнинг биологик хусусиятларини ҳисобга олиб, очиқ ва ёпиқ 
майдонларда ўстириш усуллари қўлланилади. 
Сабзавот экинлари 14 та ботаник оилага мансуб 80 га яқин турни ўз 
ичига олади, шундан ХХ асрдан бошлаб 40 га яқини Ўзбекистонда 
экилади. Улар морфологик ва биологик белгилари, ҳосилдорлиги, сотиш 

---

304 
баҳолари бўйича кескин фарқ қилади. Шунинг учун сабзавотчиликнинг 
ривожланиш даражаси, айниқса, уларни таҳлил қилиш ва баҳолаш ўта 
мураккаб ҳисобланади. 
Ўзбекистонда сабзавотчиликнинг ривожланиши ва истеъмоли айрим
даврларда турли даражада бўлган(1-жадвал).
1-жадвал
Ўзбекистонда сабзавотчиликни ривожлантиришнинг асосий ишлаб 
чиқариш кўрсаткичлари (2005-2014 йй.)* 
Йиллар
Экин 
майдони, 
минг га 
Ялпи 
сабзавот 
ҳосили, 
минг 
тонна 
Гектаридан 
ҳосилдорлик, 
ц 
Аҳоли жон 
бошига 
2005 
137,7 
2971,6 
215,8 
113 
2006 
154,4 
3443,1 
223,0 
129 
2007 
159,8 
3649,8 
228,4 
135 
2008 
162,8 
4011,4 
246,4 
146 
2009 
165,4 
4194,5 
253,6 
150 
2010 
173,0 
4368,2 
252,5 
150 
2011 
175,4 
4625,3 
263,7 
156 
2012 
183,8 
7767,4 
265,6 
259 
2013 
189,4 
8518,4 
270,9 
279 
2014 
192,0 
9286,7 
268,3 
299 
*
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси. Йиллик статистик тўплам. Тошкент 2013 йил 
ва Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги. Тошкент 2015 тўплам материаллари. 
1990 йилда етиштирилган ялпи сабзавотнинг қарийб 23% и собиқ 
иттифоқ умумдавлат фондига топширилган, давлат харид баҳоларида 
сотилган. Ялпи ҳосилнинг қолган қисми республика аҳолиси томонидан 
истеъмол қилинган ҳамда келаси йилда уруғлик ҳамда сотиш ва бошқа 
мақсадлар учун сақланган. Республиканинг мустақил ривожланиш даври 
- 2000 йилда 1990 йилга нисбатан сабзавотлар майдони 7,0 % га 
қисқартирилган, гектаридан ҳосилдорлик 9,8%га пасайган, ялпи ҳосил эса 
7,2% га камайган. Бундай ҳолат биринчидан, сабзавот экинлари 
майдонларини 
қисқартириш 
ҳисобига 
суғориладиган 
ғалла 
майдонларининг кенгайтирилишидан, иккинчидан, сабзавотчилик учун 
минерал ўғитларнинг кам миқдорда сотилишидан ва кўпчилик экинлар 
учун сифатли уруғларнинг етишмаслигидан ва учинчидан, товар 
маҳсулотларнинг бир қисмини жаҳон, айниқса Россия Федерацияси 
бозорларида сотиш учун қийинчиликларнинг келиб чиқишидан ва бошқа 
субъектив сабаблардан юзага келган. 
Мустақил ривожланиш йилларида ялпи сабзавотнинг тахминан 85-
90% и республика аҳолиси томонидан истеъмол қилинади, ички 
бозорларда сотилади, уруғлик учун фойдаланилади. Унинг сифат 
белгилари паст қисми эса чорвачиликда озуқа учун фойдаланилади ва ҳ.к. 
Сабзавотчилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва уни сотишнинг юқори 
самарадорлигини 
ҳисобга 
олиб, 
уни 
истиқболда 
кўпайтириш 

---

305 
имкониятларидан тўлароқ ва тезроқ фойдаланиш долзарб муаммоларидан 
биридир. 
2014 йилга келиб сабзавотлар майдони 2005 йилга нисбатан 39,4 % 
га кўпайиб, ҳосилдорлик эса 24,3 % га ошган. Натижада ҳам экстенсив 
ҳам интенсив ривожланиш ҳисобига ялпи ҳосил 3,1 мартага ошган.