Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

. АРАБ-ИРАН ТИЛЛЕРИНЕН КИРГЕН СӨЗЛЕР.
Каракалпақ тилине араб ҳәм иран тиллерннен сөз- 
лердиц кец масштабта аўысыў ўақыты XI—XV әсир- 
лерге туўры келеди 
Бул дәўирде путкил Орта
Азияны араблардын жаўлап алғанлығы тарийхтан бел- 
гили. Карақалпақ тили ҳәм оныц кубла диалектн лек- 
снкасында араб —иран сөзлериииц орналасыў, қәлиплс- 
сиў дәўнрлери туўралы айтқанда К. К. Юдахинниц„... 
О р
1
а Азнялық туркий тнллериндеги иран лексикалық 
элементлерипиц тийкарғы массасы персияилардан емес, 
ал Орта Азиидағы иран халыкларыиап, бнринши нәу-
1Ю II.
А. П з с к а к о в , Ввсдепие в изучение тюркскн* языксп.
Пзд-ко "Высшая <икола* .М.. Н)69, 120-122-бетлер.
103
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

дегсн орынлыпики-
бегте, тәжнк тилинен кпрген* ,м' 
рин есте тутыў керек.
Лраб-нран тнли элементлерн кубла лиалект лексн- 
касында көбинесе жасы үлкен информатор/
1
ар тилле- 
ринде ушырайды. Төменде араб-иран тнллеринен куб- 
ла диалектке аўысқаи сөзлердин гейпараларын келти- 
ремиз. Олар илнмий, дпний, өндирислик, сияснй —жә- 
мнйетлнк, үй буйымлары атамалары, абстракт т үсиник- 
лер г. б. байланыслы.
Ада —
бир нәрсенин пнтиўи, тамамланыўы, таўс
1
.
1
- 
лыўы; 
Қелеси памадорға шейин ада бомайды.
Ески түркнй жазыўларында бул сөз 
ада
соны, орын- 
ланыўы т деген мазмунда. казақтилинде 
ада—
таўы- 
сыў, биротала питириў (КТТС, I, 11), өзбекше 
одоқ
—
соны, ен акырыпда, ен кем дегенде. ец кеми (УзРС 
296), қырғызша 
ада—
соны, тамамланыўы ,8Л деген 
мазмунды береди.
Тәжик гилинде бул сөздиц мәниси тиккелёй дий- 
ханшылық, суўғарыў ислерине байланыслы колланы- 
лып 
одоғ—
дәрьянын бойындағы суўсыз жатырған жер* 
участкалары ,я; дегенди анлатады.
Парсы тилинде йс!а; 1) уплата (төлеў);2) произно- 
шение (айтылыў) ;3) выраженне (гәп): 
Талапты ор-
ы нлаў, сөз сөйлеў
деген мәнилеринен 
т ө леў
, 
гэп
(гәпп ада болмаў) сыяқлы мәнилери сақланып. баска- 
ларынын мәниси гарылган.
Ада
сөзиниц тнйкарғы мәниси дәслеп парсы, тә- 
жик, сонынан өзбек тили аркалы диалекгке аўысқан.
Бақшы-
бақсы, халық дәстанларын дуўтар менен 
орынлайтуғын адам: 
Ахмат бақшы деген өткэн
. Лкб/. 
Казақша 
бақсы
сөзипе мынадай түсиник бериледи: 
„Әнйемги ўакытларда ел арасында жүрип, 
өзинин 
,жинлеринин“ ссбебн менен аўырыў-сыркатты өгирик 
емлеп, каранғы, саўатсыз халықты алдап күн кешире-