T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 301 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
23 – rasm. Bitta tirqishli to‘siqdagi difraktsiya. 
Difraktsiya hodisasini kuzatish uchun nurlar qarshisiga linza qo‘yamiz. Uning optik 
o‘qi 
AV
ekranga perpendikulyardir. U holda parallel nurlar singandan so‘ng linzadan o‘tib, 
uning fokal tekisligidagi 
R
nuqtada yig‘iladilar. Linza nurlarning qo‘shimcha yo‘llar farqini 
hosil qilmaydi. 
To‘lqinning tekis fronti tirqishga yetib borib 
AV
holatni egallaganda, tirqishning 
barcha nuqtalarini Gyuygens printsipiga asosan, yangi kogerent to‘lqinlar manbai deb, 
hisoblasa bo‘ladi. 
Frenel sohalari usuli yordamida to‘lqin sirtining ochiq qismi chegaralarida yo‘l farqi 
ga teng bo‘lgan parallel yo‘lakchalarga ajratamiz. Bu yo‘lakchalarni Frenel sohalari deb 
hisoblaymiz. Ikkita qo‘shni Frenel sohalaridan chiquvchi to‘lqinlar 
R
nuqtaga qarama-qarshi 
fazalarda yetib keladilar. 
Bu tuzilishda sohalar soni juft bo‘lsa, 
R
nuqtadagi natijaviy amplituda nolga teng 
bo‘ladi.
Berilgan 

burchakda toq Frenel sohalari joylashsa, u holda bitta soha ta’siri 
kompensatsiyalashmay qoladi va 
R
nuqtada yoritilganlikning maksimumi kuzatiladi. 
Maksimum va minimum kuzatiladigan shartlar quyidagicha bo‘ladi: 
;

burchak 
bilan 
aniqlanadigan 
yo‘nalishdagi 
ikkilamchi 
to‘lqinlarning 
interferentsiyasini hisoblash uchun 
AV
to‘lqin frontining ochiq qismini elementar 
dx
yo‘lakchalarga bo‘lamiz:
2

2
2
sin
min
x
m
b


2
)
1
2
(
sin
max




m
b

---