Gresiyadan tashqariga harbiy yurishlari bilan boshlandi. Aleksandr vafotidan keyin
uning tomonidan vujudga keltirilgan imperiya parchalana bordi, ularda harbiy
boshliqlar dinastiyalari hukmronlik qilar edilar. Fan eng yuksak rivojlanishga
Musayon ilmiy markazi faoliyat ko’rsatar edi. Va unda ulkan kutubxona mavjud
ishlar edilar. Bu davrda, ayniqsa, aniq fanlar, shuningdek matematika ham
sistematik bayonini berdi – u Yevkliddan so’ng birinchi geometrik sistema bo’lib
hisoblanadi. II asr o’rtalariga kelib Aleksandriyada mashhur astronom Klavdiy
Ptolomey (170 yilda vafot etgan) ishlar edi. Uning «Matematik yasashlar»
(«Almagest» - grekchadan «Eng katta») asari osmon jismlari ko’rinishining
matematik modelini o’z ichiga olgan bo’lib, bu olamning Ptolemey geosentrik
sistemasi deb ham ataladi.
Tarixning o’ziga xos mo’jizasi, topishmog’i bo’lib III asrda yozilgan Diofant
Aleksandriyskiyning «Arifmetika» kitobi hisoblanadi.
Mazkur kitob juda ham ko’p g’oyalar, qiziqarli masalalar hamda
topishmoqlarga boy. Bulardan ko’plari hozirgacha ham yechilmagan, vaholonki,
ular bilan turli davr va xalqlar mashhur matematiklari shug’ullanganlar.
IV asr boshida Aleksandriyada antik matematikaning ajoyib bilimdoni Papp
ishlar edi, u «Matematika saylanmalar» muallifi bo’lib, unda elementar va
proyektiv geometriyaning qator muhim teoremalari bayon qilingan va isbotlangan.
O’sha davrda eramiz boshida vujudga kelgan xristian dini tobora kuch
olayotgan edi. Din va fan o’rtasida qizg’in kurash ketgan edi. 415 yilda
Aleksandriyada mashhur olim, faylasuf va matematik Gipatiy Aleksandriyskiy
xristian dinini qabul qilmaganligi uchun qatl qilindi.
529 yilda imperator Yustinian Afina akademiyasini yopdi va ko’p olimlar
Afinani tark etdilar, ularning ko’pchiligi Eronga ketib qoldi. Antik dunyoning
ilmiy markazlari barbod bo’ldi.
Qadimgi Yunonistonda matematika turli falsafa maktablarida rivojlandi: I o
n maktabi (miloddan avvalgi VII-VI asrlar), Pifagor maktabi (miloddan avvalgi
VI-V asrlar), Platon akademiyasi (miloddan avvalgi V-V asrlar). Ayniqsa,
matematikaning yangi bo’limi - logistika taraqqiy etdi. Bu fan asosan butun sonlar
ustida amallar, ildiz chiqarish, kasrlar ustida amallar, birinchi va ikkinchi darajali
tenglamalarni yechishga keltiriladigan amaliy masalalar va hisoblashlar,
me’morchilik va yer o’lchash ishlariga oid hisoblashlarni o’z ichiga olgan edi.
Matematikaning nazariy tomonlariga Pifagor maktabida alohida e’tibor
berilgan edi. Ular natural sonlarning ba’zi xossalarini umumlashtirganlar hamda,
n
ta toq son yig’indisini hisoblay olganlar. Sonlarning o’rta arifmetik qiymati
n
k
k
n
a
1
n
k
k
n
a
1
/
,
o’rta geometrik kiymati
n
n
a
a
a
...
2
1
, o’rta garmonik
qiymati
n
k
k
a
n
1
xossalarini chuqur o’rganishga erishganlar.
Shuningdek,
qadimgi
yunon
matematiklari
irrasional
sonlarning
mavjudligini isbotlashga erishdilar. Birinchi bo’lib
2
sonining irrasionalligini
Arxit Tarentskiy (miloddan avvalgi 428-365 yillar), Teodor (miloddan avvalgi
465- 399 yillar), Teetet (mil.avval 410-368 yillar) lar isbotlaganlar. Ular umumiy
holda
)
1
(
n
n
sonning irrasionalligini va 3, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15,
17 sonlarining kvadrat ildizlari irrasional son ekanligini isbotladilar.
Miloddan avvalgi V-IV asrlarda qadimgi Yunonistonda quyidagi uchta
klassik masalani (sirkul va chizg’ich yordamida yasashlarga doir) yechishga
harakat qilingan:
1. Kubni ikkilantirish masalasi.
2. Burchakni uchta teng bo’lakka bo’lish masalasi.
3. Doira kvadraturasi masalasi.
Do'stlaringiz bilan baham: