O‟zbekiston respublikasi xalq ta`lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti


-§Qadimgi Gretsiyada matematika rivoji



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/22
Sana22.06.2021
Hajmi1,65 Mb.
#73676
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22
Bog'liq
matematika tarixini organish metodikasi

1.4-§Qadimgi Gretsiyada matematika rivoji 

 

Eramizgacha  VIII-V  asrlarda  qadimgi  greklarning  matematik  bilimlari 

taxminan  o’sha  saviyada  edi.  Lekin  eramizgacha  V    asrdan  boshlab  grek 

matematikasi  yangi  fundamental kashfiyotlar bilan boyidi, tubdan burilish yasaldi 

va  o’z  predmeti  usullariga  ega  bo’la  bordi.  U  abstrakt  deduktiv  fanga  aylanib 

o’rganish  sohasi  matematik  tushunchalardan  iborat  bo’la  bordi.  Ular  orasidagi 

munosabatlarni  tadqiq  etish  usuli  bo’lib  aksiomalar  sistemasiga  va  oldin 

isbotlangan  teoremalarga  asoslangan  mantiqiy  mulohazalar  hisoblana  boshladi. 

Greklar birinchi bo’lib isbotlash g’oyasiga keladilar va hozirgacha saqlanib qolgan 

isbotlashlarning mantiqiy shaklini yaratdilar. 

Ayni  shu  davrdan  boshlab  bilimlarning  nazariy  asosini  tashkil  etuvchi 

sifatida  matematik  tarixi  boshlanadi.  Shu  paytdan  e’tiboran  matematika  tabiat 

qonunlarini tasvirlash, amalda masalalar yechish vositasi uchun universal til degan 

fikr ham paydo bo’lgan. 

Uch  yuz  yil  mobaynida  qadimgi  Gresiya  olimlari  shunday  nazariyalarini 

yaratdilarki,  ularning  haqiqatdan  chuqur    va  ilmiyligi  faqatgina  XIX  va  XX  asr 

matematiklarigina tushunishlari va baholashlari mumkin edi. 

Qadimgi  Gresiya  birinchi  olimi  bo’lib  Fales  Miletskiy  (eramizgacha  638-

637-  548-  547  yillar)  hisoblanadi.  Undan  boshlab  misr  va  vavilon  empirik 

matematikasi deduktiv fanga aylana boshladi. 

 

 

Falesning  nomi    eramizdan  avvalgi 



V    asrdayoq 

  donishmandlik  ramziga 

aylandi.  O’sha  vaqtda  uni  «Falsafa  otasi»  deb  atay  boshlagan  edilar  Fales  

zodagonlardan  bo’lib  vatanida  yaxshi  ma’lumotg  oldi.  Uning  Miletdan  ekanligi 

shubha ostiga olinadi, uning avlodlari finikiyaliklardan bo’lgan deb aytishadi va u 

Miletda kelgindi bo’lgan, bu haqda Gerodot xabar berib ketgan. 




  

Fales savdogar bo’lgan va ko’p sayyohat qilgan. Bir oz vaqt Misrda, Fivada 

va  Memfisda o’qib ilm olgan, suv toshqinlari sabablarini o’rgangan,  piramidalar 

balandliklarini  o’lchash  usulini  namoyish  etgan.    U  geometriyani  Misrdan  olib 

kelgan  va  u  bilan  greklarni  tanishtirgan.  Uning  faoliyati  safdoshlari    va 

o’quvchilarini jalb etdi va ular 

milet (ioniy) maktabini  tashkil qildilar va  ulardan 

hozirda eng mashhurlari bo’lib

 

Anaksimandr



 va 

Anaksimen

 hisoblanadi. 

 

Rivoyat  qilishlaricha    Fales  na  faqat  faylasuf  va  olim  bo’lgan,  balki  juda 



mohir  diplomat  va  dono  siyosatchi  bo’lgan. 

Ioni


ya  shaharlarini  forslarga  qarshi 

kurashda  mudofaa  ittifoqiga  birlashtirishga  uringan.  Miletning  hukmdori 

Frasibulning yaqin o’rtog’i bo’lgan va dengiz mustamlakalari rahnamosi Appolon 

Didimskiy  cherkovi bilan bog’langan edi.  

 

Ba’zi  manbalarga  ko’ra  Fales  yolg’izlikda  yashagan  va  davlat  ishlaridan 



chekkada  bo’lgan,  ba’zilari  esa  –uylangan,  Kibista  degan  o’g’li  borligini, 

uchinchilari esa - u bo’ydoq bo’lib, singlisining o’g’lini tarbiyaga olgan deb aytib 

o’tishgan.  

 

 Falesning  hayoti  haqida  bir  necha  talqinlar  bor.  Eng  ko’p  tadqiqotchilar  u 



35-chidan    39-chi 

olimpiadalar    orasida  tug’ilganligini 

  va  58-chi  olimpiada 

davrida  78  yoki  76  yoshida  vafot  etganligini,  ya’ni  taxminan  eramizdan  avaalgi  

624

  yildan   



548  yilgacha    yashagan  deb  e’tirof  etadilar.

  Fales    gimnastika 

musobaqalarini  kuzatayoganda  issiqdan  va  olomon  qisuvida  vafot  etgan  deb 

ma’lumot  berishgan.  Uning  hayoti  bilan  bog’liq  aniq  bir  sana-eramizdan  avalgi 

585 yilda 

   Miletda quyosh tutilishi ma’lum, uni oldindan bashorat qilgan. (hozirgi 

hisoblashlar bo’yicha  tutilish   

Lidi


ya  va 

Midi


ya    o’rtasidagi urush davrida,  ya’ni 

eramizdan oldingi 585 yil 28 mayda sodirbo’lgan. Lidiya shohi  

Kryoz

 xizmatida 



harbiy muhandis bo’lib,   Fales qo’shinlarni daryoni kechib o’tishini osonlashtirish 

uchun     

Galis

  daryosini  yangi  o’zanga  burib  yuborgan.  Mitel    shahri  yaqinida  



to’g’on  va  so’v  o’tkazish  kanalini  loyihalashtirgan  va  uni  qurilishiga  rahbarlik 

qilgan 


  

Fales astronomiya, mexanika fanlari bilan birgalikda geometriya bilan 

shug’ulangan. Bir nechta geometrik teoremalarni bayon etgan va isbotlagan: 

 

Vertikal burchaklar tengligi



 

Bir tomoni va unga yopishgan ikki burchagi bo’yicha uchburchaklar tengligi  

 

Teng yonli uchburchak asosidagi burchaklar tengligi; 



 

Diametr doirani teng ikkiga bo’ladi; 

 

Diametrga tiralgan ichki chizilgan burchak to’g’ri burchak. 



 


Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish