O‟zbekiston respublikasi xalq ta`lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/22
Sana22.06.2021
Hajmi1,65 Mb.
#73676
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   22
Bog'liq
matematika tarixini organish metodikasi

Hindistonda matematika 

Hind  matematikasi  birinchi  matematik  matnlari  eramizgacha  II-I  ming 

yilliklarda  yaratilgan.  Bu  ishlar,  masalan,  «Shulva–sutra»  da    turli  madaniy  va 

diniy  bino  va  inshootlarni  qurish  va  ularni  o’lchash  qoidalari  ishlab  chiqilgan. 

IV asrda astronomiya va  matematikaga bag’ishlangan «siddxantlar» paydo bo’ldi. 

Ular  sanskrit  tilida  yozilgan  bo’lib,  ularda  sonlar  ustida  dastlabki  amallar 

algoritmlari, masalalar yechish qoidalari bayon qilingan edi. 

 

VI asrda braxma raqamlari ko’paydi, ular I dan 9 gacha sonlar uchun maxsus 



belgilar  bo’lib,  u  o’nli  pozision  sanoq  sistemasini  yaratish  uchun  asos  bo’ldi.  Bu 

sistema  haqidagi  birinchi  ma’lumotlarni  xristian      yepiskopi  Seboxtaning  662 




yildagi  qo’lyozmasida  topish  mumkin.  Keyingi  876  yilda  yozilgan  qo’lyozmada 

nol  ham  paydo  bo’ldi  -unda  270  soni  yozilgan  edi.  Nolning  nomlaridan  biri 

«shunya»(bo’sh) ni arab olimlari «sifr» deb atay boshladilar, yevropaliklar esa uni 

lotin tilida  kabi yoza boshladilar, shunday qilib,  «sifra» atamasi paydo bo’ldi. 

Pozision  sanoq  sistemasi  –  hind  matematikasining  eng  buyuk  yutug’i 

hisoblanadi. 

 

Bizning arifmetika shubhasiz Hindistonda tarkib topgan. Hind olimlari o’nli 



pozision  sanoq  sistemasiga  asoslangan  arifmetik  ammallar  qoidalarini  ishlab 

chiqdilar, ular to’rtta arifmetik amal, kvadrat va kubga ko’tarish, kvadrat va kubik 

ildiz  chiqarish  qoidalarini  yaratdilar.  Hisoblashlar  tuproq  yoki  qum  bilan 

qoplangan taxtachalarda bajarilar edi. 

Hind  matematikasining  yana  bir  buyuk  yutug’i  algebraik  belgilashlarning 

yaratilishidir.  Birinchi  marta  noma’lumlar,  ozod  had,  darajalar  bilan 

shug’ullandilar. 

Hind  matematiklari  manfiy  sonlarni  kiritdilar  va  to’g’ri  tavsif-ladilar. 

Masalan,  Braxmagupta  (598  yilda    tug’ilgan)  musbat  sonlarni  mayn,  manfiy 

sonlarni  borg  deb  atagan  va  bu  atamalardan  foydalanib  rasional  sonlar  ustiga 

amallar bajarish qoidalarni bergan. 

Kalendar-astronomik masalalar hind matematikalarini diofant tenglamalarini 

yechishga  olib  keldi,  u  paytda  ularni  yechish  katta  axamiyat  kasb  etar  edi. 

Ariabxata  l   

cy

by

ax

  ko’rinishdagi  tenglamani  butun  sonlarda  yechgan  edi. 




Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish