Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Оддий нақш намуналарини қаламда чизиш.
Композиция асослари ва 
дастлабки тушунчасини тўлиқ ўзлаштирган ўқувчи энди оддий нақш 
намуналарини ҳосил қилиш геометрияси ва уларни чизиш қонун-қоидалари 
билан танишади. Оддий нақш намуналари қуйидаги босқичда қаламда 
бажарилади. 1-машқ. Бодом гул (1-гул), 2-машқ. Як рафтор (2-гул), 3-машқ. 
Баргли рафтор ислими (3-гул), 4-машқ. Баргли ислими (4-гул), 5-машқ. Айлана 
шукуфтли ислими (5-гул), 6-машқ. Меҳроб ислими (6-гул), 7-машқ. Ислими 
бофта (7-гул), 8-машқ. Қўш меҳробли ислими (8-гул). Оддий нақш 
намуналарини катак дафтарда қаламда чизиш машқ қилингандан сўнг альбомга 
чизилади. 
Шаклларни тенг қисмларга бўлиш
.
Шаклларни тэнг қисмларга бўлиш 
худди марказ топиш каби катта аҳамиятга эгадир. Чунки шакллар тўғри қилиб 
тэнг қисмларга бўлинса, композициядаги симметрия, ритм бузилмай шакл 
нафис бир текис ҳаракатда чиройли чиқади. Бундан ташқари чизилаѐтган нақш 
ѐки шаклнинг бир қисми чизилиб, қолган қисмига эса нусха кўчириш орқали 
чизилади. 

---

178 
 
Композицияда маром (ритм).
Маром тартиби умумий ѐки шаклнинг 
қурилиши бошқа муносабатлардан ҳам таркиб топиши мумкин. (Нюанс, 
контраст) оддий ва иррационал, шунингдек мутаносиб муносабатлар белгилари, 
аниқроқ қилиб айтганда маром, шакл ва улар оралиғининг бирин-кетин чизиқли 
жойлашуви ўрнида юзага келади. Буюмларнинг умумийликда жўнгина 
маромлик жойлашувининг оддий кўриниши ўлчамда тартибдир. Шакллар 
қурилишининг маромий тартиби қисмларнинг тэнглигини ифода қилади (ѐки 
уларнинг ташқи жиҳат хусусиятлари ѐки жойлашув мутаносиблиги). Масалан, 
думалоқ ѐки учбурчак юзаларнинг ҳажми томонлари бир-бирига ўхшайди ва 
думалоқ шар марказидан бир хил масофада жойлаштирилган, учбурчакда эса 
қурилишига биноан амалга оширилган. Маром муносабат ўрнида юзага келиб, 
биринчидан, маромли қаторларнинг турли кўринишларида шаклнинг 
жамланиш умумийлиги буюмларнинг бир қисмидан таркиб топиб, иккинчидан, 
шаклнинг маромли қурилишининг турли кўринишларида буюмнинг бутунлиги 
ѐки бир бўлаги, шаклни ташкил қилувчи қисмлардан таркиб топиши тартибини 
ташкил этади. Биринчи йўналишда мустақил кўринишга эга буюмларнинг 
ногаҳон боғлиқлигини илғаймиз, иккинчи йўналишда ҳажм ва жойлашиш ўрни 
жиҳатидаги қисмларининг ўзгаришини унчалик билинмайдиган, сезилмайдиган 
тўғрибурчак томонларидан билиш мумкин. Содда қилиб айтганда, ритм-нақш 
белгиларини маълум масофада бир текис такрорланиб кетиши бўлиб, нақшдаги 
ҳаракатларнинг узлуксиз кўринишини таъминлайди.