O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Alangali pechlarda mis konsentratlaridan shteyn deb 
ataluvchi qotishma olish. 
Odatda mis konsentratlaridan 
shteyn olish uchun qattiq, suyuq yoki gaz yoqilg‘ilarda 
ishlovchi alangali pechlardan foydalaniladi. Bunday pech- 
larning uzunligi 40 m, eni 10 m gacha, tubining yuzi 250 m
2
gacha yetadi. Bu pechlarda bir yo‘la 100 t gacha konsentrat 
suyuq-lantiriladi (10-rasm). Pech temperaturasi 900
o
С dan 
1200°C ga ko‘tarilganda quyidagi reaksiyalar sodir bo‘ladi: 
Cu
2
S + 2Cu
2
O = 6Cu + SO
2
Cu
2
S + 2CuO = 4Cu + SO
2

---

43 
1 
8 
7 
3 
4 
6 
5 
2 
Hosil bo‘lgan sof mis temir sulfid bilan, temir sulfid esa 
reaksiyaga kirishmay qolgan Cu
2
O bilan reaksiyaga kirishadi: 
FeS + 2Cu = Cu
2
S + Fe 
FeS + Cu
2
O = Cu
2
S + FeO. 
Temir oksid esa qumtuproq bilan birikib, shlak hosil qiladi: 
2FeO + SiO
2
= 2FeOSiO
2
10-rasm. 
Alangali pechning sxemasi: 
1 – bunker; 2 – varonka; 3 – pech tubi; 4 – shixta; 5 – suyuq shteyn 
uchun teshik; 6 – shlak uchun teshik; 7 – o‘txona; 8 – mo‘r. 
Shuni qayd etish kerakki, shteyn deb ataluvchi qotishma 
tarkibida o‘rtacha 20–60% Cu, 10–60% Fe, 20–25% S va 
qisman Pb, Ag, Au, Zn, Ni va boshqa elementlar bo‘ladi. 
Konvertorda suyuq shteyndan xomaki misni olish. 
Konvertor 
diametri 3–4 m, uzunligi 6–10 m bo‘lib, devorlari magnezit 
g‘ishtdan terilib, sirtiga po‘lat list qoplanadi va bandajlar bilan 
to‘rt juft rolik (1) ga o‘rnatilgan bo‘ladi (11-rasm). 
Konvertorni ishga tushirishdan oldin uni mexanizm (2) 
yordamida shunday holatga keltiriladiki, og‘zidan avval 
kvars bo‘laklari, keyin ~1200°C li shteyn quyilganda u havo 
haydaladigan furma teshiklaridan tashqariga oqib ketmay- 
digan bo‘lsin. Furmadagi teshiklar soni 40–50 ta, diametri 

---

44 
50 mm gacha bo‘ladi, ular orqali konvertorga 1–1,4 MPa 
bosim ostida havo haydalib, konvertor ish holatiga 
keltiriladi. 
Konvertordan o‘tadigan jarayonni ikki bosqichga ajratish 
mumkin: