‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

шп
и
0
\ qt/foojcf0o\
Р - М
а)
Ъ)
Ф
8.11-
shakl.
О Ил?
0 | « м |
& \0.04
|
|—
J- ^
•
и
Н O.OI/SO
О
0,0$
а) 
Ъ)
8.12-shakl.
а)
= | 
0,1
*■
d)
Ъ)
8.13-shakl.
Ъ).
Наг bir sirt uchun tekislilik qo'yimi 0,01 mm (8.11-shakl, 
d).
3. 
Yumaloqlik q o ‘yimi.
Silindming yumaloqlik qo‘yimi 0,02 
m m
(8.12-shakl, 
a).
Konusning yumaloqlik qo'yimi 0,02 mm (8.12-shakl, 
b).
4. 
Silindrlik qo'yimi.
Silindirlik qo‘yimi 0,04 mm (8.13-shakl, 
a).
Valning silindrlik qo‘yimi 50 mm uzunlikka 0,01 mm (8.13-shakl, 
b
). 
Valning yumaloqlik qo'yimi 0,04 mm (8.13-shakl, 
b).
5. 
Ко ‘ndalang kesimprofili qo ‘yim i
0,1 mm (8.13-shakl, 
d).
6. 
Parallellik qo'yimi. A
sirtga nisbatan parallelik qo'yimi 0,02 mm 
(8.14-shakl, 
a). A
sirtga nisbatan har bir sirtning parallellik qo'yimi
0,01 mm (8.14-shakl, 
b
). Detal asosiga nisbatan o'qning parallelik

---

И 0,02 A
г1
и
а)
8.14-shakl.
I
—I 
1 0,02 \A
ЩЩ
I 
i.\cioe\A
77/777777
- г
a
a)
b)
J 
L
Ш д/
d)
e)
8.15- shakl.
qo‘yimi 0,05 mm (8.14-shakl, 
d). A
teshik o ‘qiga nisbatan teshik 
o‘qining parallelik qo‘yimi 0 0,2 mm (8.14-shakl, 
e).
7. 
Perpendikularlikqo ‘yimi. A
sirtga nisbatan sirtning perpendikularlik 
qo‘yimi 0,02 mm (8.15- shakl, 
a). A
teshik о‘qiga nisbatan teshik o‘qining 
perpendikularlik qo‘yimi 0,06 mm (8.15-shakl, 
b). A
sirtga nisbatan 
chiqiq o ‘qining peфendikularlik qo‘yimi 0 0,02 mm (8.15-shakl, 
d).
Asosiga nisbatan chiqiq o ‘qining peфendikularlik qo‘yimi 0,1 mm 
(8.15-shakl, 
e).
8. 
Qiyalik qo'yimi. A
sirtiga nisbatan qiyalik qo‘yimi 0,08 mm 
(8.16-shakl, 
a). A
sirtga nisbatan teshik o‘qining qiyalik qo‘yimi 0,08 mm 
(8.16- shakl.ning, 
b
).
9. 
O'qdoshlik qo'yimi.
Ikkita teshikning umumiy o ‘qqa nisbatan 
o‘qdoshlik qo‘yimi 0 0,01 
mm
(8.17-shakl, 
a).
10. 
Simmetriklikqo'yimi.
Teshikning simmetriklik qo‘yimi 
T
0,05 mm 
(8.17-shakl, 
b). A
sirtning tekislik simmetriyasi bazasi hisoblanadi.
11. 
Vaziyatlik qo'yimi.
Teshik o‘qining vaziyatlik qo‘yimi 0 0,06 mm 
(8.18-shakl, 
a).
Teshik o ‘qlarining vaziyatlik qo‘yimi 0 0,2 mm 
(8.18-shakl, 
b).
U\o,i A

---

jo
190.01
|л ]
IS
■■ . 2 _
Ш
■ \TQ,
o s
\
a
■ :-3
f
a)
b)
8.16- shakl.
8.17-shakl.
Ф0,06
4tesh *
□
m
fJI]
a)
b)
8.18-shakl.
8.19- shakl.
12. 
0 ‘qlar kesishish qo ‘yimi.
Teshik o‘qlarining kesishish qo‘yimi 
T
0,06 mm (8.19-shakl).
13. 
Radial tepish qo ‘yimi.
Val o ‘qining konus o ‘qiga nisbatan tepish 
qo‘yimi 0,01 mm (8.20- shakl, 
a). A v a B
sirtning umumiy o‘qiga nisbatan 
tepish qo‘yimi 0,1 mm (8.20-shakl, 
b).
14. 
Tores tepish qo'yimi. A
sirt o ‘qiga nisbatan tores tepish qo'yimi 
20 mm li diametrga 0,1 mm (8.21-shakl, 
a).
15. 
Berilgan yo'nalish bo'yicha teshik qo'yimi. A
teshikning o ‘qiga 
nisbatan konusning tepish qo‘yimi konus yasovchisiga perpendikular 
yo‘nalishda 0,01 mm (8.21-shakl, 
b
).
16. 
Sirt o'qiga nisbatan sirtning t o ‘liq tores tepish qo'yimi
0,1 mm 
(8.21-shakl, 
d).
17. 
Sirtning tekislik va parallellik yig'indisi qo'yimi
0,1 
m m
(8.22-shakl, 
a).
18. 
Sirtning buyum asosiga nisbatan sirtning tekislik va perpendiku-
larlikyig'indisi qo ‘yim i
0,02 mm (8.22-shakl, 
b).
19. 
Sirtning buyum asosiga nisbatan sirtning tekislilik va qiyalik
yig'indisi qo ‘yim i
0,02 mm (8.22- shakl, 
d).

---

Г 
ЦО! \Л
/ a t А в\
ш
е
Э
ш
ш
g) 
g)
8.20-shakl.
i f 0.1
8.21-shakl.
g)
8.22- shakl.
O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar
1. Nominal o‘lcham qanday o‘lcham hisoblanadi?
2. Qanday o ‘lcham chetga chiqish deyiladi?
3. Qo‘yim haqida aytib bering.
4. Qanday o‘tqzish taranglikka kiradi?
5. 0 ‘tkazish qo‘yimi qanday belgilanadi?
Mashq
0 ‘qituvchi taklifiga binoan qo‘yim va o‘tqazishlar ko‘rsatilgan detal 
chizmasini o‘qing.
Test
Qanday qo‘yim belgisi tasvirlandan?
A.
О qlar kesishish qo yimi.
B. Silndrik qo‘yimi.
C. 0 ‘qdoshlar qo‘yimi.
D .
Vaziyat 
q o ‘y im i.

---

IX bob. CHIZMALARDA YUZALARNING G‘ADIR-
BUDURLIGINI BELGILASH
Detallami ishlab chiqarish jarayonida qanday kesuvchi asboblar qo‘l- 
lanilmasin, bari bir yuzalar butunlay tekis bo‘lmaydi, ya’ni noteksliklar 
paydo bo‘ladi. Noteksliklar majmuyi 
yuzaninggadir-budurligi
deyiladi.
l-§ . Yuzalaming g‘adir-budurligi
G‘adir-budurlikni baholash uchun 0 ‘z DSt 2.789:2003 tomonidan 
turli ko‘rsatkichlar qabul qilingan:
Ra-
yuza profilining o ‘rta arifmetik chetga chiqishi;
Rz-
profilning o‘nta nuqtasi bo‘yicha g ‘adir-budurligining balandligi; 
Sm-
g ‘adir-budurlikning cho‘qqilari bo‘yicha o‘rtacha qadami; 
t -
profilning nisbiy tayanch uzunligi; 
к -
real yuza profili kesimi darajasining sonli qiymati.
Yuzaning g‘adir-budurligini tasniflash normalangan baza uzunligidagi 
yuzalarda