322
N
C - SH
S
2
[O]
N
C – S
S
N
– S – C
S
“Altax” amalda suvda, etil spirtida, benzinda erimaydi. Xloroprenli kauchuk
asosidagi aralashmalarda u sekinlashtiruvchi va plastifikator vazifasini bajaradi.
Difenilguanidinga muvofiq, u issiq havoda samarali vulkanizatsiyani ta’minlaydi.
“Altax” bilan kauchuk birikmalar erta vulkanizatsiyaga duchor boʻlmaydi. Bu
borada Oʻzbekistondagi kauchuk zavodlarida asosan Altax va Captax ishlatiladi.
“Captax” va “Altax” ning sanoatda keng qoʻllanilishiga
ularning mavjud
emasligi, ularni ishlab chiqarish uchun xom ashyo bazasining yoʻqligi toʻsqinlik
qilmoqda. Achchiq ta’mi tufayli ularni oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan
mahsulotlar uchun ishlatish mumkin emas.
Aldegidaminlar kauchuk vulkanizatsiya tezlatgichlari sifatida katta amaliy
qiziqish uygʻotadi.
Aldegidlar va aminlar asosida olingan tezlatgichlar massiv va ebonitli
mahsulotlar ishlab chiqarishda keng qoʻllaniladi.
A-5, A-11, A-16 va boshqalar kabi turli nomlar bilan ma’lum boʻlgan
aldegidamin tezlatgichlari anilinni aldegidlar bilan
kondensatsiya qilish orqali
olinadi:
Hozirgi vaqtda sanoat miqyosida tezlatgich ishlab chiqariladi; “A-10”,
anilinning formaldegid bilan kondensatsiyalanish mahsuloti boʻlib, u tiazol
tezlatgichlarining faollashtiruvchisi sifatida ishlatiladi.
Sanoatda anilin va aldegidlardan (atsetaldegid, butirik aldegid, a-etil- (3-
propilakrolleyn, gepmanal) turli darajadagi faollikdagi
tezlatgichlar sintezlanib,
ishlab chiqarilgan. Xom-ashyo bazasining yoʻqligi ham ularni ishlab chiqarishni
tashkil etishga toʻsqinlik qilmoqda va respublikada foydalanish.
Vulkanizatsiyaga
chidamli
kauchuklarni
olish uchun tiokarbamidning
aminometil hosilalaridan foydalanish taklif qilindi. Shu bilan birga, tiokarbamidning
aminometil hosilalari yuqori faollikka ega ekanligi va rezina birikmalariga turli
qarshilik koʻrsatishi va erta vulkanizatsiyani oldini olishi aniqlandi.
Sulfenamid va tiuram tipidagi tezlatgichlar aralashmasiga
aromatik karboksilik
kislota angidridini qoʻshish orqali olingan tezlatgich burishishni keltirib chiqarmaydi
va kauchukga saqlash barqarorligini beradi.
Kauchuk vulkanizatsiya tezlatgichi sifatida poliamid - 6, poliamid - 6,6,
polibutadien, polistirol va boshqalar kabi polimer materiallardan foydalanish taklif
qilindi. Polikloropren asosidagi kabel kauchuklari uchun vulkanizatsiya tezlatgichlari
sifatida tiokarbamidning mono va bis-almashtirilgan aminometil hosilalaridan
foydalanish taklif qilindi
Tiokarbamiddan rezina vulkanizatsiya tezlatgich sifatida foydalanish fizik-
mexanik xossalari boʻyicha standartlaridan kam boʻlmagan
vulkanizatlarni olish
imkonini beradi. Ftorelastomer SFC-26 asosidagi kauchuk birikmalardagi
tiokarbamid
hosilalarining
vulkanizatsiyalash
faolligi
va
SFC-26
uchun
323
vulkanizatsiya qiluvchi moddalar sifatida aminometil tiokarbamid hosilalaridan
foydalanish samaradorligi oʻrganildi.
Tioamidlarning amalda zaharli boʻlmagan aminometil hosilalari: N,N1-bis-
(biperidinometil-tiokarbamid va N,N1 ishtirokida kabellarning himoya qoplamalarini
ishlab chiqarish uchun moʻljallangan xlorosulfonatlangan polietilen asosidagi oziq-
ovqat kauchuk birikmalarini
vulkanizatsiya qilish jarayoni, -bis-(morfolinometil-
)tiokarbamid, oʻrganilgan.
Kauchukni vulkanizatsiya qilish uchun yangi tezlatgichlar yaratilib, ularning
azot va oltingugurt saqlovchi birikmalarga asoslangan fizik-mexanik va
ekspluatatsion xossalari oʻrganildi. Biroq, xomashyoning yoʻqligi
va ishlab
chiqarishning murakkabligi sababli, bu tezlatgichlarning deyarli barchasi laboratoriya
tadqiqotlaridan nariga oʻtmagan.
Hozirgi vaqtda vulkanizatsiya jarayonini tezlashtirishi mumkin boʻlgan mingdan
ortiq birikmalar tavsiflangan. Ammo, shunga qaramay, hozirgi vaqtda yangi samarali
rezina vulkanizatsiya tezlatgichlarini izlash jadal davom etmoqda.
Yuqorida aytilganlarni hisobga olgan holda, mavjud mahalliy xomashyo va
sanoat chiqindilari asosida yangi
yuqori samarali
rezina vulkanizatsiya
tezlatgichlarini yaratish juda dolzarb vazifa hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: