Innovatsiya va intergatsiya

(garchi ular tasodifan paydo boisa ham) vujudga keltirilmasligi bilan
muammoli darsdan iarq qiladi. Muammosiz dars didaktik jihatdan
muammoli darsdan shu bilan farqlanadiki. unda o'quv jarayoni bos-
qichlarga aniq boiinadi, darsning asosiy elementlari bo'lmaydi, o'qituv­
chi o'quv materialini bayon qilishi, bilimlarni mustahkamlashga.
takrorlashga doir mashqlarni bajarishi darsning mustaqil bosqichlarini
tashkil qiladi. Xususan, o'qituvchining axborot tarzidagi bavoni yoki
o'quvchilarning mustaqil ishlari reproduktiv xarakter kasb etmaydi.
Muammoli darslar o'rganiladigan mavzuning va boshqa omillarning
mazmuniga bog'liq holda muammosiz darslar bilan almashinishi
mumkin. Ularning birlashuvi taiim ning faollashuvi darajasini belgi-
48

---

laydi. Agar darslar tizim ida muammoli darslar ko‘p o4rin olsa, bun­
day ta4im muammoli, kamol toptiruvchi ta iim , deb hisoblanadi. 
U o'quvchilarning aqli va hissiyoti yuqori darajada rivojlanishini 
ta’minlaydi. Lekin, hozir m aktablarda oiilayotgan muammoli darslar 
o iilis h amaliyotiga xos boigan va о ltmish inchi yillar didaktikada 
ifodalangan m azkur darslardan boshqachadir. Darslarning muammoli 
va m uam mosiz darslarga boiinishi, M.I. M axmutov o‘z asarlarida 
ta'kidlaganidek, ta’lim jarayonini faollashtirish nuqtayi nazaridan katta 
amaliy ahamiyatga ega. Biroq, muammoli va m uammosiz darslarning 
o‘xshashligi hamda farqi m aiu m jihatdan nazorat darslariga ham 
daxldor boiib, u lard a ham m uam m olilik darajasi o‘quvchilar mustaqil 
ishining xarakteriga bogiiq.
Tushuntirish darsi. 
M aiu m ki, m aktabdagi ta iim n in g asoslaridan 
biri onglilik prinsipidir. Shunga ko'ra, ko‘nikm a va malakalarni shakl- 
lantirishning dastlabki bosqichi nazariy masalalarni o'rganishdan 
iborat b o iish i kerak. Bunda o‘qituvchining materialni tushuntirishi eng 
m uhim zveno hisoblanadi. Tushuntirish darsining strukturasi, ya’ni 
undagi qism larning o'zaro joylashuvi quyidagicha b o iishi mumkin:
1. Ilgari o'rganilgan m ateriallarga doir bilimlarni eslash (o'quvchi- 
lardan so'rash).
2. M aterialni tushuntirish.
3. M aterialning o'ziashtirilganini tekshirish.
4. N azarivani q o ilash namunasini ko‘rsatish.
5. Uyga vazifa berish.
6. Darsni yakunlash.
Ana shu tipdagi darsning strukturasi elementlariga dars mavzusini 
e io n qilish, uning maqsadini ifodalash va vazifalarning qo'yilishini 
ham kiritish mumkin.