Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

epineyston, 
uni 
ostid ag ilam i 
giponeyston 
deyiladi. N eyston o rg an izm lar kichik suv 
h av zalari ( k o im a k , h o v u z k abi) ham da d engiz va o k ean lard a ham
m avjud. A yrim h ollarda bu o rganizm lar ju d a k o ‘p m ikdorda 
k o 'p a y ib suv sathini qoplab ham oladi.
N e y sto n d a tillarang su v o ‘tlaridan 
C hrom ulina
ayrim yashil 
su v o ‘tlari, m asalan , 
C h am ydom onda
k eng tarqalgan.
Bentos 
(suv tagi) org an izm larig a suv tagi va un d ag i turli 
n arsalarg a birikib yoki birikm ay, shu sh aro itg a m oslashgan 
o rg a n iz m la r kiradi. B entos su v o 'tla r m uayyan sh a ro itd a o ‘sishga 
ab io g en v a biogen o m illar ta ’siri ostida b o ia d i. B entos su v o ‘tlam i 
o ‘sishi u ch u n fotosintezlovchi o rganizm lar k ab i y o r u g iik zarur. 
U n d an fo y d alan ish darajasi bo sh q a ekologik om illar: harorat.
62

---

biogen va biologiya faol n w d d alari, kislorod. organik b o 'h u ag an
m oddalar, eng m uhim i bu m oddalarini tallom iga shim ilishi va suv 
oqim iga b o g 'liq . O datda suvning oqim i kuchli bulsa bentos 
su v o 'tlari k o 'p bo'ladi.
Suv oqim ining kuchi ayniqsa davyo. soy. kanai, irm oqiarda 
su v o 'tia rn i tarqalishi va rivojlam shiga katta ta ’sir qiladi. Bunday 
sharoitli suv havzatarida b en to sn in g
reofil 
organizm lar guruhi 
shakllanadi. Suv oqim i v a biogen m oddalar yetarli darajada 
b o 'lm a sa bentos suv o 'tla ri yaxshi rivojlanm aydi. Biogen m odda­
larning m anbai bo 'lib suv oqim i v a suv osti cho'kindilari hisob­
lanadi. B entos su v o 'flarin in g rivojlanishiga ular bilan oziqlanadigan 
turli um urtqasiz hayvonlar va b aliq lar ham ta ’sir qiladi.
B entos suvo'tlari o 's is h jo y ig a k o 'ra epiU t-qattiq joyda. 
ep ip ielit-y u m sh o q
jo y d a , 
e p ifit-o 'sim lik la r 
ustida 
o'sadigan 
g u m h larg a bulinadi.
Perifiton-deb 
nom lanadigan organizm lar (su v o 'tlar) guruhi 
ham b o 'lib ular suv havzasida suzib yuradigan turli predm etlarda 
o 'sa d i.
S u v o 'tla r orasida haqiqiy bentos turlari bilan bir qatorda 
hayotini m a ’lum vaqtini ben to sd a, boshqasini planktonda o 'tk aza- 
digan tu rlar ham kam em as. U larni k o 'p c h ilig id a o 'sis h joyiga 
birikadigan m oslam alar y o 'q , ayrim lari dagina shilim shiq b o g 'lam lar 
yoki uzim o 'siq la r bor.
Q aynoq buloqlardagi s u v o 'tla r 32-52°C da ayrim hollarda esa 
90°C gacha haroratda o 's a oladi. K o 'p in c h a m ineral tuzlar yoki 
organik 
m oddalar 
o rtiqcha 
b o 'lg a n , 
m asalan, 
zavod 
va 
fab rik alam in g issiq oqova suvlarida o 'sa d i. B unday suv havzalarda 
odatda asosan k o 'k -y ash il su v o 'tlar, kam roq diatom va ulardan ham
kam ro q yash il su \ o 'tla r o 'sa d i.
Q op va m uzlikda o 's a d ig a n yashil, k o 'k -y a sh il va diatom
su v o 'tla r 
krioffllar 
deyiladi. A yrim vaqtlarda u la r ju d a k o 'p
m ikdorda o 'sib qor va m uzni y ashil, sarik, m oviy, qizil, jigarrang, 
q o 'n g 'ir hatto qora tusda tov lan ish ig a ham sabab b o 'lad i. Qorni 
zangori tusda b o 'lish ig a R h aphidonem a nivelis, qizil ranga kirishiga 
esa C hlam ydom onada, jig arran g lik n i A ncilonem a hordenskiodii 
hosil qiladi. Bu su v o 'tlar qo r yoki m uzning yuza qism ida b o 'lib , 
ular erish harorati 0°S atrofi vaqtida om m aviy ravishda k o 'p ay ib , 
qo r yo k i m uzni u yoki bu tusga k irish ig a sabab b o 'la d i.