haroratda esa
jinssiz ko'p ayish hosilalari
rivojlanadi. Uniuman
olganda suvo'tlarning ko'pchiiigida
gametalar pastroq harorat,
sporalar esa yuqoriroq haroratda paydo bo'ladi. Gametospo-
rofitlarda u yoki
bu
ko'payish hositalarini rivojlanishiga faqat
harorat emas, muhitning boshqa omillari; yorug'likni ravshanligi,
kun uzunligi,
suvning kim yoviy tarqibi, shu kabilar bilan birga
uning sho'rligi ham ta ’sir qiladi.
Gametosporofitlik suvo'tlarning ko'pchiligi shu jum ladan
yashil suvo‘tlardan volvokslar, kladoforalar, qizil suvo‘tlardan
bangiyalar va ayrim nemaliyalar, q o 'n g 'ir suvo'tlardan ektokar-
palar, xordariyalarga xos hisoblanadi.
Gametofitlar, gam etosporofitlar va sporofitlar tashqi ko'rinish-
dan farqlanm asada ular aniq bilinib turadigan
morfologik farqlarga
ega. Shunga bog'Iiq holda
izom orf
(o'xshash) va
geterem orf
(o'xsham agan) rivojlanish farqlanadi. Gametosporofitning ko'pchi-
nigida o'zgarishli rivojlanishlar kuzatilmaydi. B a’zan gametofit va
sporofitlar morfologiyasi bo'yicha o'zaro farqlanmaydi, ammo
turlicha ekologiya sharoitlarida o'sganda farqlanadi.
G eterom orf rivojlanishda gametofit va sporofit morfologiyasi
b o ‘yicha ancha farqlanadi. Yashil suvo'tlaridan
Ascosiphonia
turkum ida gem otofit k o 'p hujayrali, bo'yi bir necha santimetr kelsa,
sporofit m ikroskopik darajada
tuzilgan, bir hujayrali hisoblanadi.
G ametofit va sporofitni nisbatlari boshqacha ham bo‘ladi.
Q o‘ng ‘ir suvo'tlaridan lam inariya
japonica
turida gametofit mik-
roskop ostida k o is a b o ‘ladigan darajada kichik b o ‘lsa, sporofitni
uzunligi 12 metrlagacha yetadi.
Suvo‘tlam ing k o ‘pchiligida gametofit va sporofit mustaqil
o ‘simliklardir. Qizil suvo'tlarning ayrimlarida sporofit gametofitda
(Phillophora brodiaei), ayrim q o 'n g 'ir suvo‘tlarida esa (Cyclospo-
rophyceae) sporofit tallomini uchida rivojlanadi. Suvo'tlarning
rivojlanish davrasi barcha sistematik gunihlarda bir xil tarzda ro ‘y
bermaydi. Yashil suvo‘tlarida barcha turdagi rivojlanish xillarini
ko‘rish mum kin. Yashil suvo‘tlarning ko ‘pchiligida
vegetativ holati
gaploid, ayrimlaridagina diploid holos. Tuzilishi oddiy b o ig a n
suvo'tlar tartiblaridan Volvocales tartibida izom orf davrasi ro ‘y
beradi. Yashil suvo'tlarning murakkab tuzilganlarida, hususan
U lothrichales tartibida geterom orf rivojlanish ro ‘y beradi. Bunday
holat Ulothrix zonata turida yahshi o ‘rganilgan. Gametofit U.zonata
53
ba'zan hujayrasi bilan substratiga birikkan turlicha uzuniikdagi
ipsimon. Jinsiz k o ‘payishi bazal hujayrasidati tashqari barcha
hujayralarda hosil b o ‘ladigan zoosporalar yordam ida amalga oshadi.
Zoosporangidan chiqqan zoospora unib yuqoridagi hloroplast.li va
quyi xloroplastsiz bazal hujayra hosil qiladi. Yuqorisidagidan
vegetativ hujayralar yuzaga keladi. O 'sishida
vegetativ davr tugashi
yoki noqulay sharoit yuzaga kelishi bilan jinsiy ko'payishga o ‘tadi.
Izogam etlar ayni shu iplarda zoosporolar yuzaga kelganlarida hosil
boMadi. Zoosporalardan farqlanib izogam etalarning xivchinlari bor.
Gametalami qo'shilishidan yuzaga kelgati zigota maMum vaqt
harakatda boMib keyin substratga birikadi, xivchinlari tashlab, qalin
p o 'st bilan o 'ralib bir hujayrali sporofitga aylanadi. Sporofit
yumoloq. silliq p o ‘stli ayrim dengiz suvo'tlarida
esa tuxumsimon va
bandli bo'ladi. Qisqa yoki uzok davom etadigan tinim davridan
so 'n g sporofit bu davrda oziq moddalam i g'am laganidan keyin
zigosporani protoplasta bo'linib 4-16 zoospora yoki aplanaspo-
ralarni hosil qiladi.
Izom orf holdagi rivojlanish U1 vales tartibining suvo‘tlariga
ham xos. Gam etofit va sporofitni bir biriga bog'liq boMmay
rivojlanishi
enterom orpha
turkumi
suvo'tlarida
ro ‘y beradi.
Gametofit sporofitdan tashqi ko'rinishiga k o 'ra o 'zaro farqlan-
maydi. Ularni ko'payish davridagina farqlash mumkin.
Izom orf rivojlanish Oedogoniales tartibining suvo'tlarida bir
muncha m urakkab tarzda o'tadi. Oedogoniales tallomi tarmoqlan-
magan uzun bir qator ipdan iborat. Jinssiz ko'payish
hujayrasining
oldingi tom onida bir tutam xivchinlari b o'lg an zoosporalari
yordamida am alga oshadi. Ular har bir vegetativ hujayrada bittadan
hosil boMadi. Zoosporalar maMum vaqt suvda suzib, keyin
substratga birikadi va ipga aylanadi. Jinsiy jarayon .. oogam.
Anteridiy va oogoniylar bitta yoki alohida iplarda yuzaga keladi.
Shunday qilib, Oedogoniales turlari orasida bir va ikki uyli lari ham
bor. Bir qator turlarida anteridiy oogoniy oddiy tuzulishli iplarda
hosil bo'Isa, ikki uyli tudarda jinsiy dimorfizm mavjudligi bilan
harakterlanadi. Bunday turlarda anteridiy pakana o'sim likchada
hosil boMadi. Jinsiy dimorfizm kuzatiladigan
turlarda anteridiy hosil
boMmay
Do'stlaringiz bilan baham: 
