Ўсимликлар морфологияси ва

6
— унинг узунасига 
кесмаси; 7 — заъф арнинг тугунаксимон пиёзбош и;
8 —
унинг узунасига кесмаси.
Тугунак-пиёзбошлар. 
Тугунак-пиёзбош тугунак билан 
пиёзбош ўртасидаги оралиқ шаклни эгаллайди. Устки то­
мондан улар қуруқ тангачалар билан қопланганлиги учун 
пиёзбошга ўхшаб туради. Ички қисмида эса тангачалар 
эмас, балки поя қисми — донце яхши ривожланган бўла- 
ди. Ғамланган озиқ моддалар ҳам тангачаларда эмас, ана 
шу қисқарган поя қисмида тўпланади ва келгуси йил сарф- 
ланади. Тугунак-пиёзбошлар гладиолус ва шафран ўсим- 
ликларида учрайди (102-расм).
Каудекс. 
Кўп йиллик ўтчил ўсимликларнинг ва ярим 
бутачаларнинг кўпчилигида яхши тараққий этган илдиз-

---

дан ташқари каудекс (лот.
Caudex — тўнка, тана) ш акл­
ланади. У келиб чиқиши 
жиҳатидан новда ҳисобла- 
нади. Унда кўплаб куртак­
лар бўлиб, озиқ моддалар­
ни ғамлаган ҳолда тўплай- 
ди. К аудекс одатда, ер 
остида, баъзи ҳоллардаги- 
на ер устида жойлашади 
(103-расм).
Каудекснинг ўлиши ва 
ем ирилиш и унинг ички 
марказидан, яъни ўзагидан 
бошланади.
К ауд екс 
ў р т а с и д а
бўшлиқ пайдо бўлади, у 
кенгайиб бораверади ва ил­
диз билан биргаликда ало- 
ҳида бўлакларга ажралади.
Ана шу алоҳида қисмлар 
партикулалар (лот. Pars, 
p a rtis — қ и с м ; 
па рча ,
бўлакча) деб айти лади.
П артикулалар ёрдам ида 
бир ўсимликнинг бўлиниб 
кетиш жараёни эса парти- 
куляция деб юритилади.
К аудексли ў с и м л и к л а р
дуккакдошлар (беда, лю ­
п и н ), сояб онгулд ош лар 
(бедренец, ферула), мурак-
кабгулдошлар (шувокдар, эрмон, таусағиз), лабгулдошлар 
оиласида (кўкпаранг) учрайди.
Суккулент ўсимликларнинг новдалари. Сув ғамлашга 
фақат ер остки новдалар — пиёзбошлиларгина эмас, бал­
ки ер устки новдалар ҳам мослашган бўлиши мумкин. Дунёда 
сувни поя, барг ва ҳатто куртак ҳам ғамлаши мумкин.
Баргли суккулентларга семизўтлар, лолагулдошлар, чуч- 
момадошлар оилаларига кирувчи ўсимликлар (Rhodiola