Pedagogs international research journal

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 
Volume-8, Issue-4, April - 2022
 
266 
ifodalovchi elementlarni almashtirib ishlatilish imkoniyati, ya’ni bu tilning turli 
sathda ekvivalentlikni ifodalab, tillarni sinxron tipologik jihatdan qiyoslash 
imkoniyati yaratildi. Qiyoslang: 
Men bu janobni chaqirmadim- Men bu janobni 
chaqirgan emasman — Men chaqirgan bu janob emas.
 
A.G’ulomov va M.Asqarovalarning ta’kidlashicha hozirgi zamon o’zbek 
adabiy tilida gap qurilmasida murakkab birikmalar o’zaro inkor bog’lovchilar 
na...na 
yordamida ifodalanadi.
Uning qulog’iga na bulbulning ovozi kirar, na ko’ziga uyqu keladi
(P.Qodirov). 
O.Usmon rus tilidagi 
ne 
prefiksi o’zbek tiliga 
no- 
prefiksi yordamida ayrim 
so’zlarda berilishini ta’kidlaydi: 
norasmiy, nodo’stona, nosog’lom, noilmiy, 
nostandart, norentabl. 
Hozirgi zamon o’zbek adabiy talida 
no- 
prefiksi faol negativ 
so’z yasovchi prefiks hisoblanadi ( Inkor olmoshi
“hech 
”so’roq olmoshlari hamda 
“bir” yoki “narsa” so’zlari bilan birikadi. 
“Hech” 
inkor so’zi gap qurilmasida kesim 
o’rnida kelgan fe’lga tegishli bo’lganda kategorial yoki uzil-kesil inkorni ifodalaydi: 
Bu kunlarda Oksana hech tinib-tinchimaydi 
(A.Muxtor). Bundan tashqari 
“hech” 
bo’lishsizlik olmoshi so’roq olmoshlari bilan birikib kelganda 
(hech kim) 
shaxsni; 
(hech nima) 
predmetni; 
(hech qanday) 
sonni 
(hech qanday, hech qaysi, hech 
qanaqa) 
belgi yoki sifatni ifodalaydi,lekin barchasida ham bo’lishsizlik ma’nosini 
anglatadi. 
1. Idorada hech kim yo’q edi (A.Qahhor) 
2. Men sizga hech nimani ko’rsatganim yo’q edi (A.Qahhor)
3. 
Kozimbek hech qanday dori bermoqchi emas ekan (A.Qahhor) 
4. 
Hali ham hech qaysi kolxozning qurti nishona bergani yo’q {A. Qahhor ) 
5. 
Qalandarov hech qachon bunaqa mehmonni kutgan emas edi (A.Qahhor) 

---