Biologiya (2) — копия cdr

K
O
‘RINISHLAR QIR
QIMLAR KE
SIMLAR
Qirqimlar umumiy 
ma‘lumot
Qiya qirqim
Mahalliy qirqimlar
Murakkab qirqimlar
Kesim
Qirqimlarda kesim 
yuzalarini shartli 
tasvirlanishi

---

23
Muhandislik va kompyuter grafikasi
II BOB KO’RINISHLAR, QIRQIMLAR, KESIMLAR
Umumiy holatda tasvirni tekislikka tasavvur qiladigan ob’ektning tasviri sifatida ko’rish 
mumkin. Shakldagi tasvirlar, ularning tarkibiga qarab, ko’rinishlar, qirqimlar, kesimlarga 
bo’linadi.
Tasvirlar soni (ko’rinishlar, qirqimlar, kesimlar) kamro bo’lishi, lekin chizma xaqida 
ma’lumot yetarli darajada bo’lishi shart. Chizma davlat stadarti asosida belgilari, yozuvlar 
bajarilishi lozim.
Proeksiya - ob’ektning sirtining kuzatuvchi tomoniga qaraganda ko’rinadigan qismi tas
-
virini. Chizilgan narsalar to’rtburchak shaklda ko’rsatiladi. Tomning ko’rinishini (proyektori
-
ni) yaratish uchun kuzatuvchi va tekislik o’rtasida joylashtiriladi. Asosiy ko`rinishlar. Asosiy
ko`rinishda proeksiyalar tekisliklari uchun kubning olti tomoni qabul qilinadi. Detal 
(2.1 – shakl) fikran kubning ichiga joylashtirilib, uning tasviri har bir qirraga tushiriladi,
so`ngra 2.2- shaklda ko`rsatilganidek kubni yoyib
PROEKSIYALAR 

---

24
Muhandislik va kompyuter grafikasi
chizma teksligi bilan jipslashtriladi. Natijada detalning proeksiyalar teksliklaridagi
oltita tasviriga ega bo`linadi. Ko`rinishlarning chizma maydonida bunday joylanishini
proyeksion bog`lanishlar deyiladi. Ko`rinishlar quydagi nomlar bilan yuritiladi:
1 - oldidan ko`rinishi yoki bosh ko`rinish;
2 - ustdan ko`rinish;
3 - chapdan ko`rinish;
4 - o`ngdan ko`rinish;
5 - ostdan ko`rinish; 
6 - orqadan ko`rinish. 
2.2-shakl
Shuni aytish kerakki, orqadan ko`rinish o`ngdan ko`rinishning yonida ham joy
-
lashishi mumkin. Chizmalarda ko`rinishlar nomi va proyeksion bog`lanish chiziqlari
ko`rsatilmaydi. Lekin detalning ko`rinishlari o`zaro ma`lum masofada joylashgan bo`lib,
bir-birlari bilan uzviy bog`langan bo`lishlari kerak. Masalan, ustdan ko`rinish olddan
ko`rinishning tagiga joylashtiriladi (3.2- shakl).
Chapdan ko`rinish oldidan ko`rinishning o`ng tomoniga, o`ngdan ko`rinish esa
uning chap tomoniga joylashtiriladi. Agar biror ko`rinish (qirqim) bosh ko`rinish bilan
proyeksion bog`lanmagan holda joylashgan yoki ko`rinishlar har xil qog`ozda joylash-
gan bo`lsa, kuzatib borish yo`nalishi boshqacha harfda yoziladi. Masalan, A belgi
bilan ko`rsatiladi. Bunda qaysi tomonga qarash kerakligi strelka va tegishli harf bilan
ko`rsatiladi (2.3- shakl).

---

25
Muhandislik va kompyuter grafikasi
2.3-shakl
Chizmalarda o`zaro proyeksion bog`lanishda bo`lmagan uchta asosiy holatlarni
uchratish mumkin.Birorta ko`rinish bosh ko`rinishga nisbatan boshqa tasvir bilan
ajratilgan, ko`rinishlardan birortasi bosh ko`rinishga nisbatan siljib tasvirlanganda
ko`rinishlar bosh ko`rinishga nisbatan boshqa-boshqa qog`ozlarda tasvirlangan bo`ladi-
lar.
Buyumning asosiy teksliklariga nisbatan parallel bo`lmagan tekslikdagi tasviriga
qo`shimcha ko`rinish deyiladi. Buyumning biror qismining asosiy oltita ko`rinishlarda,
uning shakli o`lchamlarni aniq ko`rsatish imkoni bo`lmagan holatlarda qo`shimcha
ko`rinish usulidan foydalaniladi. Bunda shakl asosiy ko`rinish teksliklariga nisbatan
parallel bo`lmagan yordamchi teksliklarda hosil bo`ladi.
Asosiy proyeksiyalar teksliklariga nisbatan qiya qismiga ega bo`lgan detalning
chizmasi tasvirlangan. Detalning qiya qismiga parallel bo`lgan tekslikka uning shaklini
tasvirlash tavsiya etiladi. Natijada shakl o`zining haqiqiy ko`rinishi bilan tasvirlanadi. 
Agar qo`shimcha ko`rinish asosiy tasvir bilan o`zaro proyeksion bog`lanishda
joylashgan bo`lsa strelka va ko`rinish yozuvlari ko`rsatilmaydi, bordi-yu qo`shimcha
ko`rinishlar bosh ko`rinishga nisbatan siljib tasvirlansa, strelka va ko`rinish yozuvlari
(A) harf bilan ko`rsatiladi.
Agar qo’shimcha ko’rinish mos keladigan shakl bilan bevosita proyeksion bo’lsa, u hol-
da tasvirning yo’nalishini ko’rsatuvchi o’q va turdagi yozuv yozuvi ko’rsatmaydi (2.4, b).
Agar qo’shimcha ko’rinish mos keladigan tasvir bilan proyeksiya munosabatlarida 
bo’lmasa, kuzatuvchining ko’rish yo’nalishini o’q bilan ko’rsatib, uni katta harf (A, B, B) bi
-
lan belgilash kerak, asosiy yozuvga parallel ravishda yozilgan (2.4-shakl c). 
Qo’shimcha ko’rinish orqali “A ko’rinishi” yozuvi yaratiladi. Ushbu standart shaklda qa
-
ytadan shaklda qo’shimcha ko’rinishni beradi. Bunday holatda, qo’shimcha ko’rinish orqali