О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

 
-
qaynash harorati, 0,88. 
 
-
yonishdagi issiqligi, kkal 10800 
 
Vodorod-odatdagi sharoitda rangsiz, hidsiz gaz bo‘lib, ta’mi yo‘q. Tabiatda 
keng tarqalgan bo‘lib, Er po‘sti (litosfera va gidrosfera) dagi miqdori og‘irligi 
bo‘yicha 1%, atomlar soni bo‘yicha 16% ni tashkil etadi. Erda eng ko‘p tarqalgan 
birikma suv (og‘irligi bo‘yicha 11,19% vodorod) tarkibida hamda ko‘mir, neft, 
tabiiy gazlar, tuproq, shuningdek, hayvon va o‘simlik organizmlari (ya’ni, oqsillar, 
nuklein kislotalar, yog‘lar, uglevodlar kabi) tarkibida uchraydi. Vodorod erkin 
holda juda kam, tabiiy gazlarda ozgina, atmosferada juda oz bo‘ladi. Er atrofida 
protonlar oqimi sifatida Erning ichki (“proton”) radiatsion mintaqasini hosil qiladi. 

---

18 
Fazoda eng ko‘p tarqalgan element hisoblanadi. 
Vodorod ma’lum moddalar ichida engili bo‘lib (havodan 14,5 baravar engil), 
zichligi 0,0899g/l (0
0
va 1 atm). Vodorod 252,6
0
da qaynaydi (suyuqlanadi) va 
259,1
0
da suyuqlanadi (qotadi). Barcha gazlar ichida eng ko‘p issiq o‘tkazuvchandir 
(0
0
va 1 atm da 4,16x10
-4
kal/smsekxgrad). Vodorod suvda kam eriydi (20
0
va 1 
atm da 0,0182ml/g), lekin metallar (Ni, Pt, Pd kabi) da, ayniqsa palladiyda yaxshi 
eriydi.
Vodorod sanoatda tabiiy va yo‘lakay gazlardan, koks gazi va neftni qayta 
ishlashda hosil bo‘luvchi gazlardan olinadi. Elektroliz yo‘li bilan suvdan olinadi. 
Metandan suv bug‘i yoki kislorod ta’sir ettirib olinishi asosiy usullardan biri 
hisoblanadi. 
Vodorod ammiak, metil spirti, sintetik benzin (sintin) ishlab chiqarishda, 
qattiq va og‘ir suyuq yoqilg‘ilar, yog‘larni gidrogenlashda, xlorid kislota sintezida, 
neft mahsulotlarini tozalashda, metallarni kavsharlash va qirqishda ishlatiladi 
 
. 
(O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi, “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat 
nashriyoti, Toshkent, 2001. 2-son. yozilmaydi). 
Vodorod
 
2
Н
- rangsiz, ta’msiz, hidsiz gaz. Suvda eriydi. Kislorod, uglerod, xrom 
ishtirokida portlovchi aralashma hosil bo‘ladi. 
-havodagi zichligi -0,072; 
-ishchi binosidagi zichlik -300 mg/m
3
; 
-REK pastki – 4%; 
yuqori- 74%; 
-o‘z-o‘zidan alangalanish – 510
0
C; 
-qaynash nuqtasi – 252,7
0
C; 
-muzlash nuqtasi – 259,2
0
C; 
-suyuqlanish harorati – 259,14
0
C. 
Nafas olinganda bug‘adigan, zaharlovchi modda. Fiziologik inert gaz, 
kuchsiz (o‘rtacha) konsentratsiyasi bosh og‘rig‘i, uyqusizlik, bosh aylanishi, 
noxo‘shlik, so‘lak ajralishi, qusish va hushsizlanishga olib keladi. 
Alyuminiy oksidi-siklogeksanni erituvchi aralashmalaridan tozalab va quritib, 

---

19 
etilen kolonnasiga uzatish uchun qo‘llaniladi. SHuningdek alyuminiy oksidi 
polietilen suyuqlanmasidagi katalizator qoldiqlarini chiqarib olish uchun 
qo‘llaniladi. 
Aktivlantirilgan alyuminiy oksidi alyuminiy oksididan farqi shundaki, 
yuqori g‘ovakli, maydon yuzasi katta. Aktivlantirilgan alyuminiy oksidi issiqlik 
ta’siriga va abraziv tashuvchanlikka barqaror, siqilmaydi, yumshamaydi, suv 
solinganda parchalanmaydi. 
Sotuv navi – alyuminiy oksidi; 
Kimyoviy formulasi - 
3
2
O
Al
; 
Qaynash harorati – 2200
0
C; 
Suyuqlanish harorati - 2040
0
C; 
Solishtirma og‘irligi – 3,35 g/sm
3
; 
- zichligi – 3,9-3,97; 
- alyuminiy oksid changi REK – 2 mg/m
3
. 
Suvda eruvchanligi – cheksiz; 
Ko‘rinishi va hidi – oq, inert qattiq modda, hidsiz; 
Tarkibi: alyuminiy oksidi 
)
(
3
2