O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

X I V
OLIY NERV FAOLIYATI
Hayvon va odam organizm ida o'zgaruvchan tashqi muhit sharoitiga 
moslashuv nerv tizmilari reflektor faoliyati orqali amalga oshiriladi. Evolyutsiya 
jarayonida organizm birbutunligini ta’minlovchi va har xil a ’zolar faoliyatini 
bir - biriga va tashqi m uhit o'zgarishiga m oslanishini ta ’minlovchi reflektor 
reaksiya (shartsiz refleks) vujudga keladi. O dam va yuqori rivojlangan 
hayvonlarda hayot jarayonida orttirilgan yangi sifatga ega bo'lgan reaksiya 
ham mavjud bo'lib, buni I.P.Pavlov shartli refleks deb atadi.
S hartli refleks,
I.P. Pavlov b o 'y ic h a , m oslash ish n in g m ukam m al 
sh a k lid ir. G o m e o s to z v a o rg a n iz m n in g v e g e ta tiv f u n k s iy a la r in i 
boshqarish m exanizm lari nerv tizim ining oddiy faoliyati natijasi b o 'lsa , 
o 'zg a ru v c h an sharoitdagi organizm ning m urakkab fe ’l-atvori oliy nerv 
faoliyati orqali ta ’m inlanadi. O liy nerv faoliyatining funksional birligi 
shartli refleksdir. Shartli refleks bosh m iya p o 's tlo g 'i va p o 'stlo q osti 
tuzilm alari negizida shakllanadi.
O liy n ervfaoliyati
o'zgaruvchi tabiat va ijtimoiy sharoitlarga organizm 
f e ’l-atvorini m oslashtiruvchi shartsiz va shartli reflekslar v a oliy psixik 
faoliyatlar m ajm uidir. O liy nerv faoliyati reflektor tabiatga ega ekanligi 
birinchi b o 'lib I.M .Sechenov tom onidan e ’tiro f etilgan, so 'n g ra bu fikr 
I.P.Pavlov tom onidan tajribada tasdiqlangan va m iyaning oliy qism i 
faoliyatini baholab bera oladigan-shartli refleks usuli yaratilgan.
I.P.Pavlov barcha reflektor faoliyatlarni ikki guruhga: 
sh artsiz
va 
sh artli
reflekslarga bo'Idi.
S hartsiz reflekslar
1. T u g 'm a , nasldan-naslga 
beriluvchi reaksiya, 
k o 'p ch ilig i tu g 'ilish i bilan 
o 'z in i nam oyon qiladi.
2. T urga xos, y a ’ni shu vakil-